In de oorlog staken Nederlanders hun nek uit voor het Joodse volk: mensen zoals Betsie ten Boom die een schuilkelder in haar huis had en samen met haar vader en met haar zus Corrie Joden verborg. Maar ook iemand als Dick Mos, een politieagent in Enschede die bij Joden aanbelde om te controleren of ze hun hondenbelasting wel wilden betalen. En passant stelde hij ze ook op de hoogte van eventuele dreigingen. “Gewone mensen, vaak ook christenen, die besloten dat ze Gods volk wilden helpen”, vertelt Van Oordt.

Onderduikplekjes
De tentoonstelling in Nijkerk is gratis en leidt je door middel van een speurtocht door het verhaal van de zeven ‘Redders in Nood’. Door het kraken van de code kan je uit de expositie ‘ontsnappen’. Van Oordt loopt door de tentoonstelling heen. “Kijk, hier is het huis van Corrie ten Boom nagebootst. Daar is de kast naar het schuilhok. Iemand realiseert zich hier: ‘Na twee minuten vind ik het al claustrofobisch, moet je nagaan wat Joden in de oorlog moesten doormaken.’ Voor de kinderen zijn er overal onderduikplekjes om je te verstoppen. Alles om de link te leggen naar de verhalen die echt zijn gebeurd.”

Wat doe jij?
Dat het helpen van Joden geen vanzelfsprekendheid was, is voor Christenen voor Israël een belangrijk motief. “Veel mensen dachten: mij niet gezien.” Aan het einde van de tentoonstelling wordt dan ook een belangrijke stelling opgeworpen: “Joden worden vandaag de dag in Nederland ook het slachtoffer van antisemitisme. Daar moet je tegen opstaan. Natuurlijk is het niet zo erg als in de oorlog, je leven hangt er niet vanaf. Maar er gebeurt wel veel; zo bracht het CIDI onlangs een rapport uit dat het aantal antisemitische incidenten in Nederland hoger is dan ooit.”

De centrale vraag in de tentoonstelling is dan ook: wat doe jij? “Bij onrecht en racisme heb je de opdracht om je uit te spreken. Maar ook als het gaat om de Joden: Israël is nu een veilige thuishaven voor de Joden, maar het antisemitisme van tijdens de oorlog is niet weg. Jodenhaat komt nog steeds voor.” 

Moment van verzet
Terug naar de bezichtiging. Een animatiefilm vertelt in het kort de dilemma’s waar de ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’ mee te maken hadden. “Er is telkens een tastbaar moment wanneer ze in verzet komen. Zo is er de Nederlandse consul Zwartendijk in Litouwen die visa uitreikte aan Joden, zodat ze het land konden verlaten. Bij hem zie je een rij wachtenden en het moment dat hij de stempel zet. Dat is zijn moment van verzet, wanneer hij een Joods leven redt. Die momenten hebben we in beeld laten brengen.”

Wat mensen van de tentoonstelling mee moeten nemen? “Dat het om verhalen van echte mensen gaat, niet om abstracte cijfers. Dat er door deze daden échte mannen, vrouwen en kinderen gered zijn, waarvan sommigen nu nog leven. Zo komt het heel dichtbij. Dat er zes miljoen Joden vermoord zijn, is een getal. Maar in de tentoonstelling gaat het over personen. Over families die zijn vermoord en over gezinnen die het hebben overleefd.” 

De tentoonstelling ‘Redders in nood’ is dagelijks (behalve zondag) te bezoeken van 10 tot 16 uur. Toegang is gratis. In verband met de coronamaatregelen is reserveren noodzakelijk.

Beeld: Christenen voor Israël