Prof. dr. Kater: "Er wordt in de kerk niet zelden een vijandbeeld gecreëerd van ‘de wereld’"
Wat is eigenlijk de juiste koers van de kerk in de samenleving? Laten we als kerken en als christenen bij onze participatie in de maatschappij alles ‘ruimhartig’ los of houden we alles ‘enghartig’ vast? Vragen die tijdens het volgende Studium Generale van Driestar Educatief op 17 januari aan de orde komen. Prof. dr. Maarten Kater spreekt over onder meer ‘BV Kerk’ en ‘McChurch’. CIP.nl stelde hem voorafgaand aan deze avond alvast enkele vragen.
Wat wordt er met ‘BV Kerk’. En McChurch bedoeld?
“Bij beide gaat het om het ‘bedrijf’ kerk. Bij de BV Kerk staat ‘het’ instituut centraal met alles wat daarbij hoort en bij de McChurch ben ‘ik’ het vooral die aan mijn trekken moet komen en het liefst een beetje snel ook. Tijdens deze avond van het Studium Generale denken we na over wat het betekent dat Christus spreekt over ‘Mijn’ gemeente.”
Wat vindt u ervan dat kerken zich aanpassen aan deze maatschappij, waarbij vaak het argument wordt gebruikt dat Paulus zich ook aanpaste aan de plaatsen waar hij preekte?
“Bij Paulus staat dat in het kader van ‘Wee mij, als ik het Evangelie niet verkondig’ (1 Kor. 9). Over kerk en cultuur is veel geschreven en om de koers te bepalen, moeten we het daar ook overhebben. Aanpassing, hoezo? Is dat vanwege relevant willen zijn of om niet uit de toon te vallen? Het punt is: denken we vanuit aanpassing naar de Boodschap, of omgekeerd? Het Evangelie wordt verkondigd in een bepaalde setting, een bepaalde context en dat doet wat met de boodschap en de ontvangst daarvan.”
Hoe kun je als kerk op de juiste manier omgaan met de spanning tussen enerzijds vasthouden aan ‘Gij geheel anders’ en anderzijds de boodschap van de Bijbel vertalen naar de huidige plaats, tijd en cultuur?
“De vraag veronderstelt een tegenstelling en die is er in wezen niet. Bij dat ‘geheel anders’ uit Efeze 4 gaat het juist om de oorzaak van dat anders zijn: Christus leren kennen. Alleen zo ben je geloofwaardig.”
Wat is volgens u een onjuiste koppeling tussen sociologie en theologie? Wat zijn de fatale gevolgen hiervan?
“Om één voorbeeld te noemen: groepscodes handhaven lijkt een ijzersterk merk. Dat geldt ook voor bepaalde ‘christelijke’ groepscodes (‘zo zijn onze manieren’). Sociologisch gezien kan een kerk zich zo veel langer handhaven en lijkt alles met succes bij het oude te blijven.
Theologisch gezien kan er ondertussen heel wat anders aan de hand zijn. Denk aan het ‘lege huis’ waar Jezus over sprak, keurig schoon en alles op orde. Het trieste is dat er geen nieuwe Bewoner is…
Dat is trouwens ook het gevaar wanneer we ons in een vloeibare samenleving wel heel soepel laten meedeinen op de golven van de tijd. Dan lijken we sociologisch ‘bij-de-tijd’ te zijn, maar we zijn theologisch de eeuwigheid kwijt, of liever gezegd: de eeuwige God.”
Wat is een christenleven eigenlijk meer dan een pelgrimstocht?
“In plaats van ‘meer’ zou je ‘veelzijdiger’ kunnen zeggen. Te denken valt bijvoorbeeld aan een christen als ‘burger van het koninkrijk van God’ of ‘navolger van Christus’.”
Kunnen de ramen van de kerk naar buiten toe worden opengezet zonder dat er verkeerde invloeden naar binnen komen?
“Deze vraag doet me denken aan de vaak geciteerde uitspraak van Noordmans dat wanneer de kerk een loopplank uitlegt naar de wereld niet de kerk de wereld ingaat, maar de wereld de kerk. Maar het is een illusie om te denken dat we anders die invloeden wél buiten de deur houden. We vergeten dan het probleem van het menselijk hart, óns hart. En… zonder de ramen open te doen kan het wel heel benauwd worden en kun je in ademnood komen.”
Hoe komt het dat we het als kerk of christenen vaak zo spannend vinden om de ramen naar buiten toe open te zetten?
“In het slechtste geval omdat we onszelf zien als een ‘beter soort’ mensen, zeg maar ‘nette’ zondaren. Er wordt ook niet zelden een vijandbeeld gecreëerd van ‘de wereld’ merk ik als ik jongeren spreek. Alsof het Nieuwe Testament maar op één manier over de wereld spreekt: ‘Heb de wereld niet lief…’”
Hoe kun je als kerk jongeren leren zich staande te houden in een seculiere cultuur?
“Een ‘cursusje Daniel’, zou ik denken.”
Praatmee