Einde Nachkriegzeit
Wie de recente politieke ontwikkelingen in Duitsland volgt, beseft dat er de laatste jaren een dramatische omslag heeft plaatsgevonden. Voorheen leefde Duitsland nog in de zogenaamde Nachkriegzeit (naoorlogse tijd). Dit uitte zich in de beginjaren na de Tweede Wereldoorlog in een politiek van ‘Wiedergutmachung’ (het weer goedmaken). Miljarden D-Marks werden toegezegd om Joodse vermogens naar de rechtmatige eigenaars te doen terugkeren. Een nieuwe volksidentiteit moest tot ontwikkeling gebracht worden. Geleidelijk moest het Naziverleden met al zijn gruwelen onder ogen worden gezien door middel van musea, monumenten, literatuur, documentaires en de op 27 januari jaarlijkse Internationale Holocaust Herdenkingsdag.

Echter met de nieuwe rechtse Aternative für Deutschland (AfD) als grootste oppositiepartij in de Bondsdag lijkt er gaandeweg een andere wind te waaien. Een gure wind wel te verstaan, die onder invloed van onder andere de Pegida-beweging (Patriottische Europeanen tegen islamisering van het Avondland) aanzwelt. Deze beweging luidt in Duitsland weliswaar de noodklok over islamisering, maar genereert in haar kielzog ook een aanwas van rechtsextremistische groepen. De Joodse gemeenschap staat hierdoor op twee fronten onder vuur. Enerzijds het groeiende aantal asielzoekers die veelal de anti-Joodse haatcultuur van hun Islamitisch thuisland meenemen en anderzijds het groeiend rechtsextremisme. Aanhangers hiervan sympathiseren openlijk met Hitlers Derde Rijk. Merkel zegt “het beschamend te vinden dat Joden in Duitsland opnieuw beveiliging nodig hebben” en erkent nu in een interview met de Jerusalem Post dat ‘mensen van Arabische afkomst een nieuwe vorm van antisemitisme meebrengen’. Maar volgens justitieminister Katarina Barley (SPD) gaat het nog verder, namelijk dat antisemitisme in Duitsland weer ‘sociaal aanvaardbaar’ is geworden.

Zo konden op 17 augustus zo’n 700 nazi’s in Berlijn de jaarlijkse herdenkingsmars voor Hitlers plaatsvervanger, Rudolf Hess, houden. “Wij hebben nergens spijt van”, stond op hun spandoeken te lezen. Hoge AfD-functionarissen doen regelmatig extreemrechtse uitspraken. Het Holocaustmonument in Berlijn zou in hun woorden een ‘gedenkteken der schande’ zijn en de nazitijd niet meer dan een ‘spatje vogelpoep binnen Duitslands glorieuze geschiedenis’.

Ervaringen veldwerkers
De laatste jaren zien ook onze veldwerkers het antisemitisme snel om zich heen grijpen. Bas en Anne van der Linden, die daar onder de Joodse gemeenschappen Bijbels verspreiden, schrijven: “De extreem zware bewaking en beveiliging van Joodse instanties getuigen van grimmige anti-Joodse sentimenten. Na een moeizaam leven onder de Joodvijandige communistische dictatuur, zijn Russische Joden beland in het zogenaamde ‘vrije westen’, waar ze wederom hun Joodse identiteit angstvallig voor de buitenwereld proberen te verbergen. Als we de gelegenheid krijgen een gesprek aan te gaan, zijn ze verbaasd dat we hen liefhebben en voor hen bidden. Als ze dan Gods Woord ontvangen, brengt dat zoveel emotie teweeg, dat het ons iedere keer weer diep raakt.”

De geschiedenis herhalen
“Zij die de geschiedenis lezen maar niet begrijpen, zijn gedoemd hem te herhalen,” zei ooit de 33ste Amerikaanse president Harry Truman. Over de inmiddels 45ste aangetreden Amerikaanse president, is het überhaupt de vraag wat hij van geschiedenis gelezen heeft. Hij wil Europa en niet in het minst Duitsland voor hun eigen verdediging verantwoordelijk stellen. Een Duitse atoombom is naar aanleiding van Trumps uitlatingen niet langer onbespreekbaar. Ooit gingen de Duitsers vol zelfvertrouwen de eerste wereldoorlog in om er berooid en vernederd uit te komen. Wrok en frustratie met Joden als zondebok, ontketende de Tweede Wereldoorlog, die opnieuw in diepe vernedering eindigde. Waartoe opnieuw opgebouwde wrok toe kan leiden is een vraag waar kennis van de geschiedenis een belangrijke factor is.

Merkels ‘Wir schaffen das’ heeft het gistingsproces in de Duitse samenleving in ieder geval geen goed gedaan. Volgens onderzoeksinstituut RIAS verdubbelde het aantal incidenten in Berlijn vorig jaar ten opzichte van 2016. De balans opmaken kan pas als de geschiedenis de tijd heeft ingehaald. Maar het feit dat de centrale Joodse gemeenschap Joden aanraadt een baseballpetje in plaats van een keppeltje te dragen en spreekt over ‘een keerpunt voor de Duitse gemeenschap’ zijn hoe dan ook verre van geruststellend. Laten we bidden dat zij troost mogen vinden in het Woord dat van hun Messias getuigt. Want tegenover het menselijk ‘Wir schaffen das’, staat Gods belofte: “Ik zal werken en wie zal het keren?” (Jes. 43:13)

Foto: Wikimedia

Bovenstaand artikel is afkomstig uit het magazine van Israël en de Bijbel. Lees hier meer over het werk van Stichting Israël en de Bijbel.