Demissionair premier Mark Rutte en demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge maakten het slechte nieuws zaterdagavond bekend in een haastig georganiseerde persconferentie. Daarbij was ook Jaap van Dissel, hoofd infectiebestrijding van het RIVM, aanwezig. Het Outbreak Management Team (OMT) adviseerde vrijdagavond een harde lockdown om de snelle verspreiding van de omikronvariant te stuiten. Zaterdagmiddag volgde een spoedoverleg van het kabinet waarna besloten werd om het advies van het OMT over te nemen.

Een harde lockdown houdt in dat vrijwel alles in Nederland dicht gaat, op de essentiële winkels na. Essentiële winkels zijn bijvoorbeeld supermarkten, maar ook andere winkels waar levensmiddelen worden verkocht. De horeca gaat volledig op slot. Datzelfde geldt voor onder meer sportscholen, musea, theaters en bioscopen. Ook alle niet-essentiële winkels gaan dicht net als contactberoepen zoals kappers. Verder sluiten alle scholen en universiteiten de deuren. Voor bepaalde dienstverleningen geldt uit een uitzondering. Denk daarbij aan openbaar vervoer, bibliotheken en banken. Ook vinden professionele sportwedstrijden voorlopig nog doorgang, zij het zonder publiek. 

Kerken
Grote vraag is wat de kerken gaan doen met deze harde lockdown. Vorig jaar vond er in Nederland ook al een dergelijke lockdown plaats. Toen kozen verreweg de meeste kerken ervoor om solidair te zijn aan de rest van de samenleving door enkel nog digitale diensten te organiseren. De verwachting is dat dit ook nu weer gaat gebeuren. Kerken zijn daartoe niet verplicht. Vanwege de vrijheid van godsdienst kan de overheid ze niet verbieden om diensten te organiseren en bijeen te komen. De kerkdiensten kwamen bij de persconferentie opvallend genoeg niet ter sprake.

Wel publiceerde de overheid online en dringend advies voor kerken.Daarin wordt opgeroepen om diensten zoveel mogelijk digitaal te organiseren en “fysieke bijeenkomsten tot een absoluut minimum te beperken”. Wanneer kerken toch bijeenkomen dient de 1,5 meter afstand te worden gehanteerd en wordt er geadviseerd om maximaal 50 mensen toe te laten.

Het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) kwam zaterdag direct met twee aanbevelingen die aansluiten op het overheidsadvies: maak gebruik van de mogelijkheid om kerkdiensten digitaal uit te zenden en mee te maken (1). Als er redenen zijn - in uitzonderlijke gevallen - om fysieke diensten te houden, met name tijdens de komende feestdagen, dan met maximaal 50 kerkgangers (exclusief 'medewerkers'). Dit aantal is gebaseerd op een later door het ministerie te publiceren regeling (2). Dit advies werd ook overgenomen door de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).

Het CIO komt volgende week met een uitgebreider advies, laat de PKN weten. Ook de PKN zal in de loop van de week met een uitgebreider advies - onder andere over kerstvieringen, jeugdwerk en andere kerkelijke activiteiten - komen.

Mozaiek
De grote evangelische gemeente Mozaiek liet zaterdagavond weten dat er per direct geen fysieke diensten meer georganiseerd worden. "Wij bewegen mee met de strengere maatregelen van de overheid en ons besluit is dan ook om onze kerkdiensten en activiteiten per direct stop te zetten", laat de kerk weten op social media. "In elk geval tot en met zondag 9 januari. Ook de kerkdiensten van morgen en de geplande kerstdiensten gaan daarmee helaas niet door. We balen hier natuurlijk enorm van, maar vertrouwen op jullie begrip hiervoor", aldus de voorgangers van de kerk die wel online diensten blijft organiseren. 

Christelijk Gereformeerde Kerken
De Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) namen maandag het advies van CIO ook over. Ze benadrukten daarbij dat Kerst hiermee ons niet wordt afgepakt. "Ook als we niet op de gebruikelijke manier samen kunnen komen. Want Kerst is Christus zelf." De kerk adviseert kerkenraden wel of er tijdens de feestdagen bijeenkomsten voor bijvoorbeeld kinderen of kwetsbaren kunnen worden georganiseerd met maximaal vijftig bezoekers. Daarnaast roept men aangesloten kerken op om vooral om te blijven zien naar jongeren en eenzamen. Lees hier meer over de hele reactie van de CGK. 

Feestdagen
Voor deze feestdagen geeft het demissionaire kabinet het advies om maximaal vier bezoekers uit te nodigen. In de buitenlucht mogen maximaal vier personen samenkomen. Veel kerstvieringen zullen worden afgelast. Eerder adviseerde het kabinet al sterk om de kerstnachtdiensten te vervroegen of op een andere manier te vieren. Het CIO nam dat advies over net als veel kerken. Ds. René de Reuver, scriba de PKN, stelde toen al stevig te balen: ‘De rek is eruit. De veerkracht is op. We hadden zo gehoopt dit jaar de geboorte van Jezus weer uitbundig met elkaar te kunnen vieren', schreef hij in een reactie op het niet doorgaan van kerstnachtdiensten. Nu lijkt het er dus op dat heel veel kerstvieringen en kerkdiensten sowieso niet doorgaan, ook niet overdag. Dat is althans het advies van de overheid en het CIO. De verwachting is dat het merendeel van de kerken dat advies gaat overnemen. 

Omikronvariant
De omikronvariant is veel besmettelijker dan eerdere varianten van het coronavirus. Daardoor verspreidt het zich een stuk sneller. In Afrika, waar de variant is ontstaan, lijken de eerste signalen er op te wijzen dat deze variant ook voor mildere klachten zorgt en dat de variant dus minder ziekmakend is dan eerdere varianten. Daar is echter nog geen zekerheid over, benadrukken experts. Zo stelde Jaap van Dissel donderdag dat er uit Denemarken heel andere signalen komen en dat de nieuwe variant ook in het Verenigd Koninkrijk voor grote problemen zorgt.

Het OMT maakt zich vooral zorgen omdat de mensen die langer geleden zijn gevaccineerd onvoldoende zijn beschermd tegen deze nieuwe variant. Daarmee betaalt Nederland een dure prijs voor het feit dat de boostercampagne zeer traag op gang is gebracht door het kabinet. Nederland bevindt zich in de achterhoede van Europese landen wat betreft het percentage van de bevolking dat een boosterprik heeft ontvangen. Op de ranglijst van 30 Europese landen is Nederland terug te vinden op plaats 26. Pijnlijk genoeg zijn de mensen die langer geleden zijn gevaccineerd juist de meest kwetsbare mensen omdat ze op leeftijd zijn of onderliggend lijden hebben. De laatste weken is de boostercampagne in Nederland in een stroomversnelling terecht gekomen. Volgens het kabinet zou iedereen van boven de 18 plus die dat wil binnen enkele weken een booster kunnen ontvangen.

Het kabinet voerde tijdens de persconferentie dan ook de druk op voor mensen die niet gevaccineerd zijn of geen booster willen. "U moet een booster nemen", stelde demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge. Hij herhaalde meerdere keren dat vaccinatie en het nemen van een booster noodzakelijk is en lijkt daarmee de eerdere belofte dat er nooit sprake van dwang of drang zal zijn uit het oog verloren te zijn. Demissionair premier Mark Rutte herhaalde die boodschap later nog eens: "Onze belangrijkste boodschap vanavond is: als je niet gevaccineerd bent, doe het wel. En als je wel gevaccineerd bent, laat die booster zetten."

Lees ook: Hoe christenen reageren op de harde lockdown vanwege omikron.