Dat de hersteld hervormde gemeente in Staphorst onder vuur ligt, begrijpt Van Vulpen niet. “Uit de rapportages van het RIVM komt naar voren dat 55 procent van de coronabesmettingen in de thuissituatie plaatsvindt. In de afgelopen week vonden er slechts vier besmettingen (0,1 procent) plaats die tot religieuze bijeenkomsten zijn te herleiden. Vanaf juli hebben er in totaal slechts 54 besmettingen plaatsgevonden in religieuze setting (0,3 procent). De horeca (5 procent) doet het wat dat betreft slechter. En wat gebeurt er nu? Alle focus ligt op de kerken. Het feit dat de samenleving als geheel moeite heeft om de 1,5 meter te handhaven wordt als bliksemafleider geprojecteerd op de kerken.”

Sommige christenen stellen dat de hersteld hervormde kerk in Staphorst er ook voor had kunnen kiezen om solidair te zijn met andere instellingen door maximaal dertig kerkgangers toe te laten. Voetbalclubs speelden afgelopen zondag in lege stadions.
“Als kerken zijn we solidair. En om in het beeld van het voetbal te blijven. De kerkgangers staan niet langs de lijn, zij vormen het elftal en spelen het ‘spel’. We zeggen nu al: u mag niet met z’n allen komen. Ik heb nog nergens een club met een kwart van de spelers het veld op zien komen. Bovendien als deze vergelijking wordt gemaakt, is dat een duidelijk bewijs dat er in onze samenleving nauwelijks een antenne voor religie bestaat en wat dat voor mensen betekent.”

Toch wordt niet door iedereen begrepen dat er voor religieuze bijeenkomsten een uitzonderingspositie gold. Het besmettingsgevaar is toch ook in kerken aanwezig?
“We staan aan het begin van een tweede golf. Bij eerste golf hebben we gezien dat brede generieke maatregelen weinig effect hebben en nevenschade met zich meebrengen. En het maatwerk betaalt zich uit. Ik weet dat er in Kampen één coronabesmetting in een kerk is geweest en vanwege de voorzorgsmaatregelen heeft het virus zich in die kerk niet verder kunnen verspreiden. Tegen ouderen en andere kwetsbaren zeggen we als kerken: u kunt beter niet naar de kerk komen en de dienst thuis volgen. Wie wél komt heeft met allerlei restricties te maken, zodat we als kerken een bijdrage leveren in het terugdringen van het virus. En toch komt er nu weer een generieke maatregel die het probleem niet oplost. Het overgrote deel van de coronabesmettingen vindt thuis plaats, in thuissituaties van mensen. Neem dan andere maatregelen, zou ik denken. Nu wordt er een probleem gecreëerd, maar het echte probleem wordt niet opgelost.”

Minister Grapperhaus bezocht tijdens de eerste golf een megagrote kerk in Barneveld (de gereformeerde gemeente in Nederland). Naar aanleiding van dat bezoek concludeerde hij dat het niet nodig is om in zo’n grote ruimte slechts dertig mensen toe te laten. Hoe verklaart u dat hij daar nu op terugkomt?
“Die vraag zou ik graag aan de minister willen stellen. De overheid heeft duidelijk aangegeven dat kerken in staat zijn om eigen verantwoordelijkheid te nemen. En nu valt men over een ongenuanceerd artikel in de media (De Telegraaf, red) en zijn de kerken de boosdoener. Ik vermoed dat Grapperhaus onder druk is gezet om in te grijpen. Hij had er verstandig aan gedaan om in plaats daarvan naar de feiten te kijken: in kerken wordt verstandig en zorgvuldig met de maatregelen omgegaan. Ik weet bijvoorbeeld dat een kerk op Urk vanwege onvoldoende ventilatiecapaciteit niet samenkomt.”

In de hersteld hervormde kerk werd gezongen. Niet verstandig met zo’n grote groep, stellen critici.
“Daar doet iedereen heel stellig over”, merkt Van Vulpen op. “In onze kerk hebben we een aantal deskundigen gevraagd om alle adviezen over zingen in de kerk op een rijtje te zetten en af te wegen wat dit voor ons kerken betekent. De uitkomst is heel diffuus. Als de ventilatie goed op orde is, neemt het risico af. Als CGK beschikken we op Urk over drie grote kerkgebouwen, die goed te ventileren zijn. Dan kunnen we dus zingen. Nu wordt generiek gezegd: zingen is gevaarlijk. Op basis van onderzoeken kun je dat niet vaststellen. Goede ventilatie is de sleutel. In onze kerkelijke gemeente zingen we nu wat korter en meer ingetogen. En vergeet niet, we zijn 1,5 uur bij elkaar en in totaal wordt zo’n tien minuten gezongen.”

Wat de hersteld hervormden ook kwalijk wordt genomen is het negeren van het advies van het kabinet om mondkapjes te dragen in de publieke ruimte.
“Ik heb inderdaad vernomen dat de premier naar aanleiding van de publieke opinie tot dit advies is gekomen. Vervolgens zegt RIVM-directeur Jaap van Dissel een paar dagen later dat mondkapjes onnodig zijn. Wat moet ik en de kerk in Staphorst met een advies waarvan de deskundigen zeggen dat het niet werkt? Dat is vrij ingewikkeld. Het was een buitengewoon verwarrend advies, dat als een konijn uit de hoge hoed tevoorschijn kwam en vooral bedoeld was om emoties te beteugelen.”

Er werd ook gehamerd op de beeldvorming. Door met honderden mensen naar een kerk te gaan kan de indruk ontstaan dat de strijd tegen corona niet serieus genomen wordt. De beeldvorming is voor kerken toch ook niet onbelangrijk?
“En ondertussen is het wel mogelijk dat Paradiso een ontheffing krijgt om met maximaal 250 mensen samen te komen. Daar hoor ik niemand over. Het is niet voor niets dat de burgemeester van Staphorst niet heeft ingegrepen en de handelswijze van de hersteld hervormde kerk goedkeurt. Zo werkt dat hier op Urk ook. De burgemeester en kerkelijke gemeenten stemmen voortdurend met elkaar af wat wel en niet kan. En dan kan ik niets met beeldvorming als er dingen worden geroepen die feitelijk niet kloppen.”

Collega’s van u geven de kerk in Staphorst de schuld van de aangescherpte maatregel waar alle kerken nu mee te maken hebben. Dat is volgens hen met ‘Staphorst’ begonnen. ‘Bedankt, Staphorst’, zeggen zij.
“Dat bedankje zou ik willen doorschuiven naar Gert-Jan Segers (CU) en Christiaan Stam (CDA). Deze christenpolitici konden het zondag niet laten door te stellen dat men in Staphorst niet het goede voorbeeld zou geven. Ze hadden beter hun kiezen op elkaar kunnen houden in plaats van een voorzet te geven aan Grapperhaus.”

“Ik zeg niet: luister niet naar de overheid. Maar wel: hoor dat de overheid zegt dat er nog steeds ruimte is om zelf een afweging te maken. Blijf zelf nadenken”, stelt prof. dr. Arnold Huijgen. SGP-Kamerlid Roelof Bisschop suggereert hetzelfde. Is dat een mogelijkheid: de maatregel naast u neerleggen?
“Onze lijn is altijd geweest: adviezen overheid opvolgen en niet onze grondwettelijke vrijheid uitmelken. We hebben een verantwoordelijkheid naar de kerkelijke gemeente én de samenleving. Tegelijkertijd zit ik nu wel met een probleem. Ik kan niet uitleggen dat we niet onderbouwde maatregelen moeten volgen die niet effectief zijn. Deze maatregel kan ik gewoon niet uitleggen; wij hebben tot nu toe alle adviezen en voorgestelde maatregelen opgevolgd, omdat die steeds in redelijkheid waren terug te voeren op de medische situatie. Dat is bij dit advies duidelijk niet geval. Deze maatregel bestrijdt geen gezondheidscrisis, maar een mediahetze. Emotie en de waan van de dag regeren. Alles wat in de afgelopen maanden is opgebouwd, wordt nu door het afvoerputje gespoeld. Onze kerkenraad wacht een moeilijke afweging."

"Een andere afweging die ook meespeelt is: doet het de zaak van Christus goed als we de overheidsmaatregel naast ons neer zouden leggen? Een duivels dilemma. Als we teruggaan naar de situatie in maart beschadigt het ook de zaak van Christus. Ik weet op dit moment niet wat verstandig is. En toch: Christus werkt dwars door alles heen. Voor mijn gevoel ploeterde ik in het begin van de coronacrisis in de woestijn met een lege kerk voor mij. Als je dan hoort dat preken vrucht afwerpen en mensenlevens veranderen, moet ik ook hard tegen mezelf zeggen: de zaak van Christus staat er goed voor.”

Christenen die meer diepgang willen kiezen voor CIP+

Je las net een gratis CIP+ artikel. Meld je aan en start je gratis maand.

Start je gratis maand