Al 13 jaar is Het Open Huis in Haarlem Schalkwijk een begrip en een ontmoetingsplek voor kwetsbaren uit de wijk. Sinds begin dit jaar is Het Open Huis officieel onderdeel van Stichting Ontmoeting, en staat Het Open Huis centraal in een film, waarin cliënten vertellen over hun ervaringen.

De film is onderdeel van een campagne van Stichting Ontmoeting rondom Het Open Huis die loopt in de maanden mei en juni. Met de campagne hoopt Ontmoeting een bedrag op te halen van 56.000 euro. Geld dat hard nodig is om Het Open Huis draaiende te houden. Het Open Huis is voor het grootste gedeelte afhankelijk van donaties en sponsoren.

Berend Gunnink die als Coördinator vanuit Ontmoeting bij Het Open Huis betrokken is, vertelt wat Het Open Huis is en doet. “Het Open Huis is ontstaan uit een kerk,” zegt hij. “In Haarlem hadden we twee christelijk gereformeerde kerken: een in het centrum, een in Noord. Toen de kerk in het centrum werd opgekocht door de gemeente om er een bioscoop van te maken, werd besloten niet ergens anders nog een kerk te bouwen, maar te investeren in de kwetsbare wijk Schalkwijk.”

“Het Open Huis is voor iedereen. Als er iemand aan de deur komt, helpen we die ongeacht geloof, achtergrond of afkomst," aldus Gunnink. Door de laagdrempelige hulp die ze als Maatschappelijk Centrum bieden, breekt Het Open Huis al snel door de weerstand heen. Gunnink noemt als voorbeeld de huiswerkbegeleiding, waarvan in de moskee werd gezegd dat dit niet kon, omdat het in een kerk was. “Inmiddels komen er 30 kinderen, en kan het wel weer,” vertelt hij. “Er is altijd een soort spanning in die zin.” In de ogen van Gunnink is dat wel een mooie spanning. “Op moment dat die spanning er niet is, doen we iets niet goed.”

Multi-culti kerk
Het Open Huis is nu een multi-culti kerk met ruim 200 leden. Tegelijkertijd is het een Maatschappelijk Centrum, waar mensen terecht kunnen voor hele praktische hulp. Gunnink zegt: “Vertellen over God is mooi, maar als mensen uiteindelijk alleen thuis zitten, willen ze meer horen dan alleen maar over God.” Uit buurtonderzoeken blijkt dat veel mensen de wijk als onveilig ervaren. “Sociale contacten krijgen een lage score. In verhouding is er ook een hoge mate van eenzaamheid,” aldus Gunnink. “Er zijn veel eenpersoonshuishoudens, veel eenoudergezinnen, en het aantal mensen met een uitkering is 2,5 keer zo hoog als in de rest van Haarlem.”

Wel maakt Het Open Huis een groot verschil. “Door wie we zijn, merk je dat het in het stukje wijk waar we zitten rustiger is. Zelfs de wijkagent geeft dat aan.” Gunnink gelooft dat het vooral komt doordat Het Open Huis er alles aan doet om mensen een plek te geven. “We zorgen ervoor dat ze niet meer thuis zitten, maar activeren ze. Dan veroorzaken ze geen overlast en gedoe.” Het Open Huis werkt dan ook nauw samen met gemeente en de woningbouwcorporatie. “Samen werken we aan een duurzame persoonlijke oplossing.”

Gemiddeld zijn er ook altijd twee of drie mensen die hun taakstraf moeten uitvoeren bij Het Open Huis. Gunnink vertelt dat de Stichting hen behandelt als vrijwilligers. “Ze draaien gewoon mee, en ze worden ook voorgesteld als tijdelijke vrijwilliger. Dit wordt door hen doorgaans als erg positief ervaren. Ongeveer de helft komt daarna terug, meestal ook als vrijwilliger.”

Inloop
In het wijkcentrum worden tal van wijkgerichte activiteiten aangeboden, zoals een inloop, kledingwinkel, open maaltijden, taallessen, huiswerkbegeleiding, de voedselbank, noodhulp et cetera. Deze activiteiten worden vrijwel volledig uitgevoerd door vrijwilligers, waarvan er ruim 70 actief zijn. Gunnink vertelt dat Het Open Huis enorm gegroeid is. “Op gegeven moment werd het te zwaar om het te trekken met alleen vrijwilligers. Toen heeft Ontmoeting gezegd: hier gaan we instappen.”

Waardevol
Voor Stichting Ontmoeting is Het Open Huis waardevol om de waarde die het biedt voor de buurt. “Bovendien beschouwen we het hebben van een christelijke plek in de hart van Schalkwijk als een buitenkans. Twee medewerkers zijn vervolgens gedetacheerd. Zij hebben onderzocht wat Het Open Huis doet en hoe dit te versterken en te behouden. Uit dit onderzoek bleek dat het maatschappelijk gedeelte op een kruispunt stond. We stonden voor de keus. Om te koesteren wat er nu was (in kwetsbaarheid) was het van belang om het maatschappelijk deel onderdeel te maken van Ontmoeting. Alleen daarmee konden we een kans creëren om te groeien. Zo ontvangen we sinds dit jaar ook subsidie van de gemeente. Ook heeft Het Open Huis nu een activeringsmedewerker kunnen aanstellen die optrekt met de meest kwetsbaren.”

Kwalitatieve groei
Volgens de coördinator van Ontmoeting is het door de samenwerking met Ontmoeting mogelijk voor Het Open Huis om te groeien. “Dan heb ik het niet per se over kwantitatieve groei. Naar de inloop komen 60 tot 100 mensen per week. Dat zullen niet direct meer worden. Wat we vooral zien, is kwalitatieve groei. Dat komt vooral doordat de vrijwilligers nu ook begeleiding krijgen, en de meest kwetsbaren door professionals worden geholpen.” Gunnink meent dat dit de vrijwilligers ook ontlast. “Gevallen waar zij zich geen raad mee weten, kunnen ze nu doorverwijzen.”

Een concreet voorbeeld van iemand die Het Open Huis heeft kunnen helpen, is Cor (foto). Gunnink vertelt: “Hij komt ook in de film aan bod. Hij kwam zeven jaar geleden in contact met Het Open Huis als ‘zorgvrager’. Cor was in de schulden terecht gekomen, nadat hij zijn baan was kwijtgeraakt. Hij kwam in de sanering terecht nadat zijn zus hem wees op Het Open Huis. Hij ontvangt nu structurele hulp, waardoor hij weer op zijn eigen benen kan staan. Nu is Cor zelf vrijwilliger en haalt hij brood bij de bakker voor de dagelijkse lunch van de inloop.”

Geactiveerd als vrijwilliger
Dat is ook precies wat Gunnink het allermooist vindt om te zien. “Voor een grote groep betekent het dat ze vanuit bezoeker worden geactiveerd als vrijwilliger, omdat ze wat terug willen doen. Daarmee vinden ze vaak ook hun eigenwaarde terug”, vertelt hij. “Zo was er ook een groep vrouwen die als bezoekers binnenkwamen. Activeringsbegeleidster Lize is met deze vrouwen praktisch aan de slag gegaan. De vrouwen hebben samen een High Tea georganiseerd, en allemaal lekkere hapjes gebakken. Voor ons kan dat heel logisch lijken. Voor hen was het echt iets heel tofs, want ze maakten iets wat anderen heel mooi vonden. Bij de High Tea zag je echt hoe deze vrouwen, bij wie het vaak lijkt alsof het leven ze overkomt, veranderd waren in vier enthousiaste vrouwen die er mooi uit zagen, omdat ze wat anders uitstraalden.”

Sociaal netwerk
Het Open Huis verzorgt volgens Gunnink op die manier ook de rol van een sociaal netwerk. Hij licht toe wat hij daarmee bedoelt: “In de wijk zien we dat veel mensen dat netwerk niet hebben. Op het moment dat het goed gaat, is het prima, maar op het moment dat je iets hebt, waar je niet uitkomt – zoals schulden – kan het opeens snel gaan. Zo heb je een baan, huis met hypotheek enzovoorts, en zo sta je op straat, en ben je dakloos. Het Open Huis zet deze mensen echt weer in hun kracht, op heel verschillende en praktische manieren.”

Dat het sociaal netwerk in de eerste plaats bij veel mensen ontbreekt, is volgens hem te wijten aan het feit dat Schalkwijk een vrij nieuwe kwetsbare wijk is. “De wijk is gebouwd in de jaren ’60. Er zijn dus geen langlopende relaties. Dit is vooral een import plek, waarbij Nederlandse import zich vermengt met niet-Nederlandse import.”

Kringloopwinkel
De film is gericht zijn op het maatschappelijk gedeelte, wat nu onderdeel is van Ontmoeting,” vertelt Gunnink. Cliënten vertellen hierin wat Het Open Huis voor ze heeft betekend. “Door ons werk kunnen we als christenen super zichtbaar kunnen zijn, zonder dat we als doel hebben te evangeliseren,” vertelt hij enthousiast. Hij noemt hierbij het Kringloopcentrum als voorbeeld. “Daar zitten we samen met Woord en Daad, midden in het winkelcentrum in de oude V&D. Dat is een enorm gave plek midden in de wijk.”
“De Kringloopwinkel is iets waar iedereen wat mee heeft. Waar je naar toe kan gaan, en wat duidelijk is waar we bij horen. In Het Open Huis en ook in de Kringloopwinkel starten we altijd met gebed. Om kwart voor 10 komt iedereen die aanwezig is om het gebed bij te wonen. Stagiaires, vrijwilligers, maar ook taakstraf uitvoerders wonen dan het gebed bij. Daarmee onderscheiden we ons. Dat dit werkt blijkt ook uit reacties van de bezoekers en vrijwilligers.”

Gunnink vertelt over een visie-avond met maaltijd, waarbij ook mensen kwamen opdagen die niet direct waren uitgenodigd. “Tja, gratis koffie,” grinnikt hij. “Een van de eerste vragen die we stelden aan het publiek, was: Wat zijn jullie verwachtingen van Het Open Huis in de wijk? Van de twee mensen die we niet verwacht hadden die avond, kregen we een mooie reactie: ‘Als ik naar Het Open Huis ga, ga ik naar mijn thuis. Op het moment dat ik op de fiets naar huis stap, ga ik wel naar mijn huis, maar niet mijn thuis. Dat is ook precies wat we willen zijn voor de mensen: de huiskamer van de wijk."

Fotografie: Anne Paul Roukema