1. Blijf bidden
In de trainingen oefenen we veel spreektechnieken. En toch ervaren we steeds weer dat techniek alleen te weinig is. Je zou bij wijze van spreken alle bestaande spreektechnieken kunnen inzetten, maar tegelijkertijd merk je dat je eigen inspanningen ontoereikend zijn. Er is meer nodig dan alles uit de kast trekken om Gods boodschap te communiceren. Gods Geest is nodig! Het is namelijk én-én: spreek alsof alles afhangt van jóu en bid alsof alles afhangt van de kracht van de Geest.

Paulus is voor mij een voorbeeld in hoe hij zijn kennis en kunde inzet en tegelijkertijd wijst op de afhankelijkheid van de kracht van God. Hoe? Op allerlei plekken in de Bijbel zie je dat gebed en de verkondiging van het Woord hand in hand gaan. In Handelingen 6:4 bijvoorbeeld: ‘terwijl wij ons zullen wijden aan het gebed en aan de verkondiging van het woord van God.’

Een paar ideeën:

Zing een lied over de kracht van de Geest

• Geest van hierboven (Liedboek 2013: 675)
• Heilige Geest van God, adem in ons midden (Sela/Opwekking 754)
• Heilige Geest van God, vul opnieuw mijn hart (Opwekking 343)
• Kom tot ons, o Heil’ge Geest (Evangelische Liedbundel, 152)
• Veni Creator Spiritus (Taizé)

Bid voor je preek

• Bid dat zijn Geest je leidt tijdens het maken van je preek.
• Bespreek als je de grote lijnen hebt staan, je preek met God en bid of Hij met zijn Geest door je preek heen wil waaien.

Bid voor je hoorders
Verbeeld dat je op zondag (s)preekt. Wie zitten er voor je? Bid voor specifieke mensen.

Vraag anderen voor jou te bidden
Preken is een groot voorrecht en ook een grote verantwoordelijkheid. Hoe mooi is het om die verantwoordelijkheid samen op te pakken en je te laten dragen door gebed.

2. Blijf lezen
Soms lezen we te snel, waardoor we de kern van het Bijbelgedeelte over het hoofd zien. Of we grijpen al snel naar commentaren, terwijl er al zo veel te ontdekken valt als we alleen maar de vraag stellen welk woord vaak voorkomt. Wat ik vaak meemaak – ook bij ervaren sprekers – is dat de kernboodschap of de kernwoorden in de kern van de preek ver afstaan van het Bijbelgedeelte. Dit kun je voorkomen door nog meer vertrouwd te raken met de tekst, zodat je tijdens de kern van je preek wel dicht bij de tekst blijft.

Geef het Bijbelgedeelte kleur
Zelf houd ik ervan om het Bijbelgedeelte eerst vaak te lezen, voordat ik een commentaar opensla. Ik knip en plak het Bijbelgedeelte via www.debijbel.nl in een Wordbestand. Wanneer je de regelafstand vergroot, heb je voldoende ruimte om er allerlei pijlen en lijnen bij te krabbelen.

Lees alsof je voor het eerst leest

• Stel waaromvragen.
• Stel begripsvragen. Denk niet te snel dat je het antwoord wel weet. Denk bijvoorbeeld bij de gelijkenis van de talenten niet meteen dat je wel weet wat een talent is, maar stel de kinderlijke vraag: wat is dat?
• Stel vragen over de bedoeling van de auteur.
• Welke details zie je waarbij je vragen kunt stellen? Wat bedoelt de auteur met deze ogenschijnlijke details?
• Zie je een connectie met het Bijbelgedeelte dat je leest en het Bijbelgedeelte ervoor en erna? Welke vragen kun je daarover stellen?

Stel het geven van antwoorden nog even uit, zodat je voorkomt dat je de tekst laat buikspreken. Ga na het stellen van je vragen in naslagwerken op zoek naar antwoorden.

(Bovenstaande ideeën komen uit week 1 van mijn nieuwe boek Zin in preken: wekelijkse inspiratie voor (s)prekers. Week 1 heet Verwacht alles van de overweldigende kracht van de Heilige Geest.)

3. Blijf kiezen
Door te bidden, te lezen, te mediteren en naslagwerken te lezen kun je jezelf soms verliezen in de hoeveelheid aan informatie. Het kan een hele zoektocht zijn kort en krachtig te formuleren wat je nou eigenlijk wilt zeggen in je preek. Je zult de trechtertechniek moeten toepassen om te kiezen.

Deze vragen helpen daarbij:

• Hoe vat je in één zin jouw preek samen?
• Wat hoop je dat luisteraars na afloop als samenvatting geven van jouw preek?
• Wat wil je dat jouw luisteraars weten over het Bijbelgedeelte?
• Wat wil je dat jouw luisteraars snappen? Met andere woorden: wat moet je uitleggen over de overeenkomsten en verschillen tussen toen en nu?
• Wat wil je dat jouw luisteraars voelen?
• Wat wil je dat jouw luisteraars in de praktijk brengen?
• Hoe ziet de wereld eruit als de hele wereld gehoor zou geven aan jouw oproep?

(Zie ook hoofdstuk 8 van Geloofwaardig spreken: Formuleer de kernboodschap.)

4. Blijf ontwerpen
Je wilt een preek die glashelder is opgebouwd. Persoonlijk. Gevarieerd. Aansprekend. Dat vraagt creativiteit en inspanning. Wil je een preek ontwerpen die je makkelijk onthoudt, die voor je hoorders goed te volgen is en waarbij je preek van begin tot eind om je kern cirkelt? Gebruik dan de IKEA-structuur, zodat je aansluit bij je hoorders, bij de Bijbelse boodschap en bij je eigen hart. De I staat voor het inspirerend intro, de K voor de krachtige kern, de E voor erkenning en de A voor de activerende afsluiting.

5. Blijf oefenen
Tijdens het hardop oefenen hoor ik mezelf soms iets zeggen dat ik noteer. Blijkbaar ontdek ik soms eerder pratend wat ik precies wil zeggen dan schrijvend. Hardop oefenen geeft me vaak ook meer energie dan het uitschrijven. Het is voor mij een fijne manier om tot de kern te komen, bruggetjes te oefenen, aan te passen wat niet lekker loopt en te memoriseren.

Je kunt tijdens je preekvoorbereiding op meerdere momenten stukjes hardop oefenen. Aan het begin van de week oefen je bijvoorbeeld stukjes hardop om aan te voelen welke volgorde beter is. Nadat je je preek hebt genoteerd, oefen je opnieuw, zodat je merkt waar het saai wordt en waar je kunt aanpassen, inkorten of uitbreiden. Later in de week oefen je met je stemgebruik en nog later oefen je om te memoriseren.

Ik ken sprekers die aan het einde van de week naar de kerkzaal gaan om hun preek daar te oefenen. Dit voelt het meest natuurlijk aan en zo merk je nog beter hoe je het podium optimaal gebruikt. Hardop oefenen op het podium of de preekstoel helpt je ook nog eens te visualiseren wie er voor je zitten en gericht voor hen te bidden.

6. Blijf preken
Bij het maken van een preek ervaar ik altijd een spanningsveld. Enerzijds bid en vertrouw ik erop dat Gods Geest werkt en dat Gods woord krachtig is, ook als mijn preek minder goed in elkaar zit. Anderzijds mogen jij en ik alles uit de kast trekken om zijn boodschap zo goed mogelijk te presenteren. Niet om mensen te behagen, maar om God te behagen (1 Tessalonicenzen 2:4). Dus bid. Lees. Kies. Ontwerp. Oefen. En loop naar voren om Gods goede nieuws over te brengen.

Een aantal van bovenstaande ideeën komt uit mijn nieuwe boek Zin in preken: wekelijkse inspiratie voor (s)prekers.

Lees bijvoorbeeld de ideeën, voorbeelden en ervaringen van andere (s)prekers in:
week 16: Geef je Bijbelgedeelte kleur
week 21: Laat je verrassen door vragen te stellen aan de Bijbeltekst
week 25: Oefen je preek hardop

Paulien Vervoorn is spreker, trainer en auteur en eigenaar van Geloofwaardig Spreken.