Jezus' genezingswonderen: geen willekeurige demonstratie van Zijn macht
In de Bijbel wordt een genezing vaak opgevat als een redding. Dat is in het Grieks zelfs hetzelfde woord. Daarom kan dat wat Christus voor ons heeft bereikt met zijn kruisdood en opstanding vergeleken worden met een genezingsproces.
De metafoor
Het beeld dat men voor ogen kreeg bij het lezen van deze medische termen is een ziekenzaal, waarin een ernstig zieke patiënt ligt met een ziekte waarvoor geen behandeling meer mogelijk is. Op een dag komt er een dokter langs, die de patiënt wel kan genezen. De patiënt wordt door de geneesheer behandeld en de zieke geneest.
Spits van vergelijking
Het geheel van het leven, lijden, sterven en opstaan van onze Heiland Jezus Christus kan gezien worden als het middel van de heling van een patiënt, die door een sluipende, onzichtbare ziekte of een ernstig ongeval is geveld. De patiënt wordt genezen en is gered. In het Nederlands lijkt er op het eerste gezicht weinig verband te bestaan tussen de woorden ‘genezing’ en ‘redding’. Echter bij nader inzien blijkt er toch wel meer samenhang te zijn. In het Nieuwe Testament zijn daarentegen de begrippen ‘genezing’ en ‘redding’ zeer nauw met elkaar verbonden. Het is zelfs hetzelfde woord. Dat Griekse woord betekent niet alleen ‘redden’, maar ook ‘in leven houden’ (van levende wezens), ‘gezond maken’, ‘genezen’, ‘gezond zijn en blijven’, ‘bewaren voor gevaren’ (ook voor de dood), ‘een leven redden’, ‘bevrijden’, ‘redden van zonden’, ‘redden van de dood’ en ‘zalig maken’.
Een voorbeeld van een zieke die door Jezus wordt genezen, is het verhaal van de bloedvloeiende vrouw. In de menigte raakt ze stiekem de zoom van de kleding van Jezus aan en wordt genezen. Opmerkelijk is dan wat Jezus zegt: ‘“Wees gerust, uw geloof heeft u gered.” En vanaf dat moment was de vrouw genezen.’ Zowel voor ‘redden’ als ‘genezen’ staat in dit vers weer datzelfde Griekse woord.
Een voorbeeld van het redden van de dood vinden we in hetzelfde sandwichverhaal: de opwekking van het dochtertje van Jaïrus. Deze twee verhalen zijn niet voor niets als een sandwich op elkaar gelegd. Ze hebben in veel opzichten met elkaar te maken. Er zijn in de drie evangeliën die deze geschiedenis vermelden enige verschillen, maar in de versie van Lukas wordt ook de opwekking uit de dood door Jezus ‘redden’ genoemd. Als bekend wordt dat het dochtertje is overleden, zegt Jezus tegen Jaïrus: ‘Wees niet bang, maar geloof, dan zal ze worden gered’. ‘Ze zal behouden worden’ hebben andere vertalingen. ‘Ze zal genezen worden van de dood’, klinkt dat in hun oren.
De genezingswonderen die Jezus doet moeten niet slechts gezien worden als een willekeurige demonstratie van zijn macht, maar als een heenwijzing naar wat Jezus later zou bereiken met zijn dood aan het kruis en zijn opstanding. Dat is wat Hij is komen doen: mensen redden van de dodelijke ziekte die zonde heet. ‘De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden (te genezen, te behouden, te bevrijden, zalig te maken) wat verloren was.’184 Hij kwam voor zondige, zwakke, zieke mensen, want ‘Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar zieken wel’. Al deze genezingswonderen wijzen daarom naar het grote genezingswonder op Goede Vrijdag en Pasen, waar het grote herstel plaatsvindt.
Deze metafoor maakt duidelijk dat het bij verzoening ook gaat om het herstellen van de geschondenheid van mensen die geveld werden door ziekte of gewond raakten door ongeval of geweld. De zieke in Bethesda toont ons in wezen de condition humaine: we
hebben ‘geen mens’ die ons ten diepste kan redden. Maar de Mensenzoon die uit de hemel is gekomen, kan dat wel. En dat doet Hij ook door zijn lijden, sterven en opstaan. Zijn kruisdood geneest ons van onze ziekelijke zonde en eeuwige dood. ‘Onze ziekten heeft Híj op zich genomen’. ‘Door zijn striemen bent u genezen’, zegt ook Petrus het Jesaja na. Met andere woorden: zijn kruisdood herstelt ons, maakt ons zalig. Dat de kruisdood van Jezus Christus genezing brengt, blijkt ook uit het gesprek met Nicodemus. Jezus zegt tegen hem: ‘De Mensenzoon moet hoog verheven worden, zoals Mozes in de woestijn de slang omhooggeheven heeft, opdat iedereen die gelooft, in Hem eeuwig leven heeft.’ De koperen slang werd op een paal bevestigd en omhooggeheven de lucht in. De reden is duidelijk. Dan konden allen die worstelden met de dood die zien en genezen worden. Zo is Jezus ook aan een paal verhoogd. Dan kan iedereen Hem zien en genezen, gered worden.
Wat dit beeld helder laat zien, is dat onze menselijke toestand verre van gewenst is. Iedereen weet dat ziek-zijn niet fijn is. We merken direct dat er wat mis is. Je voelt je niet goed. Zo zou dat ook bij de zonde moeten voelen.
Vervolgens laat deze metafoor ook goed zien dat de redding van buiten moet komen. We hebben een dokter nodig. Maar ook een ziekenhuis waar de dokter zijn werk kan doen. Augustinus vergeleek de kerk eens met een ziekenhuis. Het is een gemeenschap van zieke mensen die allemaal op de bekwaamheid van de Arts vertrouwen aan wiens zorgen ze zich hebben toevertrouwd. En deze dokter is te vertrouwen, omdat Hij zelf ook aan onze ziekte geleden heeft en er aan onderdoor is gegaan.
Grenzen
Het beeld dat de medische termen oproepen, is hierboven bewust beknopt verteld. We moeten de genezingsmetafoor uit de Bijbel niet meer willen laten zeggen dan ze feitelijk doet, bijvoorbeeld door erbij te vertellen, dat de dokter zijn eigen bloed geeft. Dat is niet het punt van de vergelijking. Het laat alleen zien, dat hetgeen Jezus doet genezend
voor ons is.
Wat het beeld ook niet laat zien is ‘hoe’ de genezing door kruisdood en opstanding tot stand komt. Eveneens gaat het er niet over of de ziekte of het ongeluk, waardoor de patiënt in het ziekenhuis belandde, haar of zijn eigen schuld is. In de verschillende genezingsverhalen in het Nieuwe Testament wordt daar door Jezus ook niet over gesproken. Bij de genezing van de blindgeborene wordt op de vraag of er hierbij zonde in het spel is door Jezus zelfs expliciet ontkent, dat de man, noch zijn ouders hebben gezondigd.
Verder komen incarnatie, plaatsvervanging, maar ook verzoening van de relatie met God niet aan de orde. Misschien moeten we deze gelijkenis in de eerste plaats maar een genezingsmetafoor noemen, in plaats van een verzoenings- of verlossingsmetafoor.
Dr. Bert van Veluw scheef het boek Jezus’ kruisdood in beeld - hedendaagse en Bijbelse metaforen van verzoening en verlossing. Bovenstaand fragment is uit het boek afkomstig.
Praatmee