Moeilijke Bijbelteksten: wat iedere christen moet weten over de Richterentijd

God30 november 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. In dit artikel worden vragen behandeld over de Richterentijd.

Nadat de Israëlieten onder leiding van Jozua een blijvende positie hadden in het land Kanaän (Jz 12:24), droeg hij de inname van het Land aan hen over (11:23). Vanaf toen begon feitelijk de periode die achteraf ‘de Richterentijd’ is genoemd. In die periode traden Richteren op tegen de wantoestanden in en rond Israël.

Woordstudie
Het Hebreeuwse woord sjoftiem wordt vaak vertaald als ‘Richteren’ en is afgeleid van de stam sjafat – besturen, wreken of recht uitoefenen. Toch is het een enigszins cryptisch woord. Een sjofet is geen rechter, iemand die rechtspreekt, want dat is een ander ambt in Bijbelse zin. Velen begrijpen niet meer wat een Richter is.

Richteren waren altijd vrome personen die aangedreven werden door de Heilige Geest. Ze traden op ten gunste van de natie Israël.

De functie van sjofet blijkt echter veel ouder dan die uit de Richterentijd. Zo werd Mozes tijdens Israëls verblijf in Egypte gevraagd of hij dacht Richter te zijn (Ex 2:14). Later bleek hij dat te zijn (18:13).

Mozes stelt ook Richteren over hen aan (18:21-26) en gaf die instructies (Num. 25:5; Dt 1:16). Hij gaf ook bevel om na de inname van het beloofde Land Richteren aan te stellen in alle steden (Deut. 16:18). Die zijn blijkbaar ook aangesteld (Jozua 23:2; 24:1).

Maar de Richteren uit de gelijknamige tijd waren buitengewoon en niet zozeer ambtsdragers. Ze waren misschien ook niet officieel in het ambt als Richter aangesteld. Ze hadden een Richterbediening.

Wat is een Richter?
De Richteren uit de gelijknamige tijd waren niet zo zeer helden die op spectaculaire wijze Israël bevrijdde van een vijand die hen in een bepaalde tijd bedreigde. Helden in de heidense zin kent Israël niet en heeft die ook niet nodig. Israël was de enige natie die God eerde en diende. Richteren waren daarom altijd vrome personen die aangedreven werden door de Heilige Geest. Ze traden op ten gunste van de natie Israël.

Op enkele uitzonderingen na, zoals in het geval van de Richter Sjimsjon (Simson), waren het personen die op latere leeftijd door God werden aangezet om iets recht te zetten, zoals wraak nemen. Hun verdiensten lijken dus eigenlijk hoofdzakelijk op het vlak van fysiek geweld te liggen. Het waren dus geen profeten of Bijbelleraren.

God stelde Richteren aan om voor een bepaalde periode orde op zaken te stellen in Israël.

God stelde Richteren aan om voor een bepaalde periode orde op zaken te stellen in Israël. Vaak begon dat om beweging te brengen in een vastgelopen lokaal probleem (binnen een stam). Omdat de bediening van deze Richteren door veel mensen alleen vanuit de spectaculaire kant wordt bekeken, wordt diens opdracht om Israël (terug) te brengen tot de Bijbelse godsdienst vaak niet begrepen. Maar alle Bijbelse bedieningen en ambten beogen een godsdienstig doel, dus ook dat van deze Richteren. Pas als Israël rust had, zou het in staat kunnen zijn zich weer tot God te wenden. Wie goed leest ziet dat dit ook het resultaat was van hun optreden.

Dus de Richterentijd moet opgevat worden als een Godsvruchtige periode, zolang de Richter actief was (Rich 2:18). Een voorbeeld van die Godsvrucht blijkt uit de wijze waarop de Israëlitische familie van de Moabitische Ruth een zegen was voor haar en hun omgeving. Zij bekeerde zich daardoor tot de Bijbelse godsdienst (Ruth 1:16; 4:10).

God hoopte dat de Israëlieten uiteindelijk zonder de Richter zouden kunnen. Toch bleek het herhaaldelijk nodig dat Hij een nieuwe Richter zond na hun smekingen daarom. Israël bleek niet in staat het Bijbelse leven te handhaven. Iedereen deed wat oprecht (vroom) was naar eigen inzicht. Het ontbrak hun blijkbaar aan onderwijs en juist begrip van Gods wil. Er traden ook nauwelijks profeten op en de kohaniem (Israëlitische priesters) verzaakten hun ambt (1 S 2:12-17, 22).

Zo indrukwekkend als Richteren opeens optraden tegen Israëls vijanden, zo plotseling verdwenen de meesten ook weer uit de openbaarheid. Althans, in de Bijbelverhalen. God lijkt er scherp op te hebben toegezien dat Richteren niet als een soort heiligen zouden worden vereerd. Ze waren immers uitsluitend in dienst van God en na het vervullen van hun opdracht was hun dienst voor Israëls collectief niet langer nodig.

God hoopte dat de Israëlieten uiteindelijk zonder de Richter zouden kunnen. Toch bleek het herhaaldelijk nodig dat Hij een nieuwe Richter zond.

Begin en einde Richterentijd
Feit is dat Jozua zelf geen richter was. Vandaar dat volgens de traditie de Richterentijd pas begon na zijn dood (waarschijnlijk ongeveer 1315 v.Chr.). Maar tijdens zijn leven trad de eerste Richter Otniël al op (Jozua 15:17). De Richterentijd blijkt dus al tijdens Jozua’s leven te zijn begonnen.

Hetzelfde geldt voor het einde van de Richterentijd. Traditioneel zou dat zijn vanaf het aanstellen van Israëls eerste koning. Maar het was de profeet Samuël die dit als Richter deed. De Richterentijd lag dus tussen het optreden van die personen (Otniël en Samuël) in. Kan het nog preciezer worden afgebakend?

De Richterentijd was de tijd waarin Israël geen centrale leider had, maar geleid werd door de oudsten. Jozua was het grootste deel van zijn laatste levensjaren – waarschijnlijk zo’n 40 jaar – geen leider meer over Israël. Hij trad zo’n vijf jaar na de inname van het beloofde Land terug (14:10). Dat was het begin van de Richterentijd. Dat lijkt in ongeveer 1355 voor Christus te zijn geweest.

Het aanstellen van koning Saulus is het einde van de Richterentijd zijn. Dat lijkt omstreeks 1040 voor Christus te zijn gebeurd. Dan zou de Richterentijd dus ruim 315 jaar hebben geduurd! Traditioneel zou dat maar zo’n 150 jaar zijn geweest, omdat de uittocht uit Egypte onjuist wordt gedateerd tijdens farao Ramses II. Een langere Richterentijd zou echter passen bij de lange tijd dat de Richteren optraden, namelijk in totaal ruim 250 jaar.

Israëlitische republiek
In de Richterentijd werd Israël geleid door een raad van 70 oudsten (Num. 11:16). Het was toen dus een onafhankelijke republikeinse natie. Ze werden al door oudsten geleid sinds hun verblijf in Egypte (Ex 3:16). Naast de overkoepelende leiding van de oudsten, hadden de families en stammen eigen leiders. Daarnaast waren er nog de kohaniem die verantwoordelijk waren voor het (lokale) godsdienstige onderwijs, de rechtspraak en de eredienst.

Gesteld moet worden dat bijna alle Israëlitische koningen kwaadaardiger en minder effectief waren dan de Richteren.

In de Richterentijd was de Israëlitische natie decentraal (op lokaal niveau) ingericht. Het centrale heiligdom in Sieloh, waar jaarlijks de erediensten van de hoogtijdagen werden gevierd, vertegenwoordigde de nationale godsdienstige identiteit. Zaken van landsbestuur die de hele natie aangingen werden besproken in de plaats Mitspah (Rich 20:1).

De benaming ‘Richterentijd’ is dus onjuist, want dat suggereert de Richteren de hoofdrol hadden. Maar zij traden alleen af en toe op. Dan stonden zij garant voor een opleving in de welvaart door Gods zegen. De benaming geeft ook het onterechte vermoeden dat er een logische keten van Richteren optraden. Ook dat was niet zo.

Overige verkeerde voorstellingen
De meeste gelovigen stellen zich de Richtertijd voor als een chaotische en gewelddadige periode. Een tijd waarin Israël ernstig van God zou zijn afgedwaald. Maar dan worden Zijn geweldige werken in die tijd over het hoofd gezien en al helemaal niet begrepen dat deze tijd een toetsingsperiode was waarvan veel te leren valt.

Wat ook opmerkelijk is dat de Koningentijd, als de ‘normale’ periode wordt gezien. Dat heeft ermee te maken dat de Richterentijd als korte, duistere periode wordt gezien dat wel moest uitlopen in de Koningentijd. Toch duurde de Richterentijd zoals hiervoor is aangetoond in werkelijkheid bijna even lang als de Koningentijd, zeker als de vazal-koningschappen eraf getrokken worden. Beiden perioden kenden chaos en geweld.

Gesteld moet worden dat bijna alle Israëlitische koningen kwaadaardiger en minder effectief waren dan de Richteren. Tijdens het koninklijke bestuur van Israël verslechterde Israëls situatie eerder dan dat het verbeterde in vergelijk met de Richterentijd. Op enkele uitzonderingen, zoals onder de koningen David en Hizkia, na.

Praatmee

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho