Ook ik heb de preek gefascineerd beluisterd. Collega Visser kan heel goed preken, hij kiest zijn woorden met zorg en geeft elke gedachte ruim de gelegenheid om bij de toehoorders te landen. Hij geeft blijk van belezenheid, van betrokkenheid bij en kennis van het wereldgebeuren, van zelfreflectie en van gevoel voor humor. Ik heb me vijfentwintig minuten lang (en dat is lang voor een preek!) geen seconde verveeld. Dat is een compliment dat ik graag teruggeef.

Maar ik moet ook zeggen dat ik er een bar ongemakkelijk gevoel aan over hield. Dat zal collega Visser misschien niet erg vinden, want hij wilde juist wakker schudden. Maar mijn ongemak wordt niet veroorzaakt doordat ik nu met een schok uit valse gerustheid en luiheid van denken ben ontwaakt. Mijn ongemak komt voort uit mijn overtuiging, dat we bang gemaakt worden. Bang gemaakt vanuit een visie op de werkelijkheid die hij construeert aan de hand van Openbaring 13 en vervolgens op fascinerende, maar suggestieve wijze koppelt aan onze eigen tijd. Daarbij handig gebruik makend van het onbehagen dat het afgelopen jaar door covid en de vaak onbeholpen en betwistbare pogingen om de verspreiding daarvan te beperken, onder ons teweeggebracht heeft. Tot en met de huidige polarisatie tussen wel of niet gevaccineerd.

Flirten met complottheorieën
Ik beluister in de preek van collega Visser een visie op de werkelijkheid, waarin de duivel niet als metafoor, maar als reële persoon een rol speelt. Hij is het Grote Brein achter alle plannen van de Wereldgezondheidsorganisatie en andere instituten in onze samenleving die nadenken over en plannen ontwerpen voor een betere wereld. Niet dat ik die instellingen boven alle kritiek verheven acht. Maar het lukt mij niet om mee te gaan in een wereldbeeld, waarin ‘zij’ (en wie zijn die ‘zij’ dan precies?) stelselmatig en sluipenderwijs (en impliciet: geinspireerd door de duivel) bezig zijn om ‘ons’ (en wie zijn die ‘wij’ dan precies?) in een beoogde ideologische en economische fuik te vangen waardoor wij straks volledig manipuleerbaar zijn. Hoewel Visser in zijn preek afstand neemt van complottheorieën, ontkom ik niet aan de indruk dat hij er met behulp van deze Bijbelteksten uit een voor ons ontzettend moeilijk te begrijpen Bijbelboek, waarvan de interpretatie door alle eeuwen heen omstreden en niet vrij van opportunisme blijft, toch ook zelf aan meewerkt.

Ik vind het opmerkelijk dat ik op deze preek van twee zijden attent gemaakt werd. Enerzijds door mensen die zichzelf tot het orthodoxe of evangelische christendom rekenen, anderzijds door mensen van wie ik nooit gemerkt heb dat ze zich actief op het christelijk erf bewegen, maar die wel overtuigd zijn van een wereldwijd complot dat in het afgelopen jaar via de coronamaatregelen verder uitgerold is. Zij vertellen mij hoe blij verrast ze zijn dat ze zelfs in de kerk bondgenoten blijken te hebben. Bien etonnés de se trouver ensemble!

Ik ben niet zo dom dat ik zou willen ontkennen dat de digitalisering van de samenleving risico’s kent, zeker wanneer alle macht in één hand zou belanden. Maar voorlopig maak ik me meer zorgen over de enorme kloof tussen rijk en arm, om racisme en discriminatie, om overproductie en overconsumptie, om de wapenindustrie- en handel, om de platheid en banaliteit van veel amusement, om het klimaat, en om het overmatig gebruik van opwekkende of verdovende middelen dat mensen soms in beesten doet veranderen (om even bij de metaforen van de Bijbeltekst te blijven). En toegegeven, ten opzichte van veel van die enorme problemen voel ik me als individu klein en onmachtig. Maar ik blijf geloven dat ook de kleinschalige inzet voor een betere, meer rechtvaardige, meer eerlijke wereld zin heeft. En die inzet ontstaat niet uit angst, maar uit hoop. Dat lijkt mij nou een belangrijk thema om over te preken!

CIP-eindredacteur Jeffrey Schipper en theoloog Wim Dekker bespraken de preek van ds. Paul Visser in de CIP Podcast. Beluister het fragment vanaf minuut 5:30

Lees ook: De preek van dr. Paul Visser ging viral: wat staat er nu echt in Openbaring 13? en Dr. Paul Visser is terughoudend en voorzichtig, maar hoe reëel is zijn boodschap?

Bovenstaand artikel verscheen onlangs op de site van PKN-predikant Henk Fonteijn.