Na corona als kerk terug naar de kern: creëer samen een leefregel

God27 augustus 2021 Jos Douma
Jos Douma

Hoe moet het verder met de kerk na corona (als er al sprake is van na corona, omdat corona wellicht blijvend in ons midden is)? Gaan we terug naar hoe het was? Ik zie her en der al bezinning op gang komen op de grote waarde van de zondagse liturgie en het belang van de tweede dienst op zondag. Opnieuw dus: de aloude focus op de kerkdienst.

Ik wil er een pleidooi voor voeren om dat niet te doen. Natuurlijk: er moeten kerkdiensten gehouden worden. Velen missen de (fysieke) diensten ook daadwerkelijk. Ik hoor in pastorale gesprekken die ik heb, echt ook dat er nood is: ‘ik mís het dat ik zondags geen medegemeenteleden meer ontmoet’. Velen missen het ook niet trouwens. Dat hoor ik in het pastoraat ook terug: ‘Het lukt ons niet om online diensten mee te maken, dat werkt voor ons gewoon niet.’ En op de vraag hoe dan wel invulling wordt gegeven aan christelijke inspiratie en oefening volgt een verlegen zwijgen.

Dit lijkt me daarom níet het moment (aan het begin van een nieuw kerkelijk seizoen) om opnieuw de focus te leggen op de dienst op zondag, maar op het leven als christen alle dagen en uren van de week.

Ik pleit er daarom voor dat elke lokale kerk aan de slag gaat met het samen creëren van een leefregel.

Dit lijkt me daarom níet het moment (aan het begin van een nieuw kerkelijk seizoen) om opnieuw de focus te leggen op de dienst op zondag.

‘How then shall we live?’
Hoe moeten onze kerkdiensten eruit zien? Hoe krijgen we de mensen weer in de kerk? Hoe houden we onze jeugd vast? Al die vragen krijgen pas zin en betekenis als ze liggen ingebed in een veel bredere en fundamenteler vraag: ‘Hoe zullen we leven?’

Zo’n vraag klinkt soms wat mooier en krachtiger in het Engels. Vandaar de tussenkop: ‘How then shall we live?’ Hoe leven we 168 uren in de week als christen? Hoe helpen we elkaar de hele week door (en niet alleen op zondag) om dichtbij Jezus te blijven en in Christus te leven? Wat zijn de (talloze) vormen en praktijken, oefeningen en waarden die ons kunnen inspireren om God te vinden in alle dingen?

En als we op de weg van het beantwoorden van die vragen een stapje verder zijn gekomen, kunnen we ons ook de vraag stellen: En hoe kunnen kerkdiensten op zondag een bijdrage leveren binnen dit grotere geheel?

Wat is dat: een leefregel?
Het pleidooi dat ik nu wil voeren, en ik hoop dat het weerklank gaat vinden, komt niet uit de lucht vallen. Wie ‘leefregel’ zegt, gaat staan in een lange christelijke traditie die vooral in de wereld van de kloosters vorm en inhoud krijgt. Daar is het volgen van een Regel namelijk heel fundamenteel: een geheel van praktijken, gewoonten, waarden en vormen die samen helpen om oprecht voor Gods aangezicht te leven.

A rule of life is a schedule and set of practices and relational rhythms that help us create space in our busy world for us to be with Jesus, become like Jesus, and do what he did—to live “to the full” (John 10v10) in his kingdom, and in alignment with our deepest passions and priorities.

Een leefregel is dus:

Wie ‘leefregel’ zegt, gaat staan in een lange christelijke traditie die vooral in de wereld van de kloosters vorm en inhoud krijgt.

Een schema, een set van praktijken en relationele ritmes die ons helpen om ruimte te scheppen in onze drukke wereld om met Jezus te zijn, om als Jezus te worden en om te doen wat Jezus deed – het leven leven in al zijn volheid (Johannes 10:10) in zijn koninkrijk, en in overeenstemming met onze diepste passies en prioriteiten.

Dat is een zin om even wat langer op te kauwen.

Elkaar helpen
Zo’n leefregel is een manier om elkaar te helpen in ons alledaagse leven ritmes en praktijken aan te brengen om ruimte te scheppen voor Gods aanwezigeid en om elkaar daarin aan te moedigen door manieren te vinden om het in verbondenheid te doen.

Iedereen is er dus zelf actief bij betrokken. Het gevaar van consumentisme dat in en rond onze kerkdiensten zo levensgroot aanwezig is, is hier afwezig. Hier is er alleen het gevaar van: niet meedoen. Dat is een keuze.

In de kern gaat het dus om een concreet antwoord op de vraag: welke spirituele praktijken, welke geestelijke oefeningen en welke beteknisvolle waarden hebben in ons/mijn leven een plek (dagelijks, wekelijks, maandelijks, jaarlijks) om gericht te blijven op het koninkrijk van God en om blijvend te leren leven in de Geest van Jezus?

Elke kerk is een school voor spiritualiteit. En dat kan niet zonder praktijken en oefeningen.

En de zondagse dienst dan?
En de zondagse dienst dan? Dat kan één van die spirituele praktijken zijn, en misschien zelfs wel een belangrijke (als wekelijks spiritueel knooppunt waar we sámen God ontmoeten), maar dan toch ook maar één.

Op zijn best helpen ook de kerkdiensten om samen te blijven leven volgens de leefregel – die overigens niet eens en voor altijd hoeft te worden geformuleerd: het is een werk dat blijvend in wording is.

De kerk als school voor spiritualiteit
Het is niet helemaal toevallig dat ik nu met dit pleidooi kom. Primair wordt het ingegeven door het gegeven dat elke lokale kerk weer een weg moet zien te vinden an een uiterst bijzondere periode in het kerkelijk leven: anderhalf jaar lang niet of nauwelijk samen kunnen komen als kerkgemeenschap; wel online uiteraard, maar dat is toch anders.

Maar vervolgens werd ik afgelopen onlangs in een kort vraaggesprek met het oog op het artikel dat gisteren in het Nederlands Dagblad stond (Jos Douma begint een School voor Spiritualiteit: ‘Spiritualiteit is niet vaag of elitair’) ook getroffen door deze vraag die Ilona de Lange van het Nederlands Dagblad mij stelde: ‘Maar is elke kerk niet eigenlijk al een school voor spiritualiteit?’

En dat is helemaal waar! Elke kerk is ook een school voor spiritualiteit! Zeker, niet alleen dat – de kerk is ook een diaconaal steunpunt, een familie van Jezus, een pastoraal centrum, een huis van gebed, een ziekenboeg en ga zo maar door: elke metafoor of aanduiding laat weer iets zien van wat kerk zijn inhoudt.

Dat gebeurt al veel te veel in de kerk: dat we anderen verantwoordelijk maken voor de bloei en groei (of het gebrek daaraan) van ons geloofsleven.

Maar laten we dit ook eens gaan geloven en in praktijk brengen: elke kerk is een school voor spiritualiteit, een ruimte waar mensen samen leren leven in de Geest van Jezus. En dat kan niet zonder praktijken en oefeningen. En het is een heel goede optie (de kloosters zijn er de voorbeelden van) om dat leerproces de bedding te geven van een eigen(tijdse) leefregel.

‘Hoe ziet onze leefregel eruit?’
Deze vraag wil ik dus graag zetten op de agenda van lokale kerken en van kerkenraden en van alle gemeenteleden, ook de niet kerkgaande gemeenteleden, ook van kerkloze volgelingen van Jezus.

Ik bedoel nu dus niet te zeggen: we gaan met z’n allen kijken hoe kérkenraden dit gaan oppakken. Dat gebeurt al veel te veel in de kerk: dat we anderen verantwoordelijk maken voor de bloei en groei (of het gebrek daaraan) van ons geloofsleven.

In het artikel dat Ilona de Lange schreef vanuit ons gesprek staat ook dit te lezen:

‘Contemplatie is oefenen in aanwezig zijn bij de Aanwezige. In onze cultuur is de kerkdienst niet vaak een plek waar je hierin kunt oefenen. De dienst moet aansprekend zijn, mensen willen er iets uit kunnen halen én het mag niet te lang duren.’

Dat was een vriendelijke manier om dit te zeggen: laten we alsjeblieft stoppen met ons zondagse consumentisme (fysiek of online), laten we alsjeblieft stoppen met het leggen van de verantwoordelijkheid voor ons geloofsleven, onze spiritualiteit, onze bezieling bij de mensen (voorgangers, musici, technici enzovoort) die er voor moeten zorgen dat kerkdiensten aansprekend, bezielend, verdiepend, eigentijds, muzikaal hoogstaand, behapbaar, emotionerend, inspirerend, alledaags, verstillend, uitbundig, vlekkeloos verlopend, enthousiast, gezellig, kindvriendelijk, de jeugd aansprekend, traditioneel, relevant, zoekergericht en tijdloos zijn – en voor alles: kort.

Maar om dat te kunnen loslaten, moeten we iets anders kunnen vastpakken: een leefregel.

Loslaten en vastpakken
Mijn voorstel is: pak het verlangen vast om een leefregel te creëren waarmee we elkaar 168 uren in de week helpen om ruimte te scheppen voor Gods aanwezigheid, 168 uren de hemel op aarde zoeken, 168 uren liturgie of hoe je het ook maar noemen wilt (liever niet ‘liturgie’ eigenlijk want dan denk ik meteen weer aan zondagse diensten) – door ritmes, praktijken, oefeningen en waarden te omarmen die helpen om God te vinden in alle dingen, een leven lang, van uur tot uur.

Ja, als we de kerk (ook) als school voor spiritualiteit zien, dan is het eigenlijk heel voor de hand liggend om, net als kloosters (die in de benedictijnse traditie ook wel ‘scholen van de liefde’ worden genoemd), te kiezen voor een leefregel: een bestaande of één die in de loop van een gezamenlijk en zoekend proces begint te ontstaan vanuit het gedeelde verlangen om dagelijks te leren leven in de Geest van Jezus.

Meer inspiratie
Tot zover dit pleidooi. Ik haast me om erbij te zeggen dat ik in dit pleidooi op de schouders sta van anderen die hier al veel langer en eerder de aandacht voor vroegen. Met name denk ik aan Jan Wolsheimer die in zijn boek ‘Tegen de draad. Wat nou, crisis? Christus!’ een vurig pleidooi voert voor het zelf maken (persoonlijk en/of gezamenlijk van een levensregel.

Verder mag ook Johan ter Beek niet onvermeld blijven die al vele jaren bezig is om mensen warm te maken voor een leefregel, bijvoorbeeld in het project Reisgenoten.

Jos Douma is voorganger van de Plantagekerk in Zwolle. Daarnaast is hij docent van het vak spiritualiteit aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven. Bovenstaand artikel verscheen onlangs op de site van Douma en is met zijn toestemming overgenomen door CIP.nl.

Praatmee

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho