Kritiek op geestelijk leiders: kan dat wel?

God22 juli 2021 Henk Herbold
Henk Herbold

We krijgen er allemaal in de christelijke gemeente mee te maken. Iedereen staat in feite wel een keer bloot aan kritiek en wel het meest geldt dit voor degene die iets doen in de gemeente. Gemeenteleiders zullen er daarom zeker mee te maken krijgen en op dit punt spreken we zelf ook uit ervaring. Welke beslissing een voorganger, oudste of welke andere gemeenteleider of -leidster ook neemt, er zullen altijd voor- en tegenstanders zijn. Onze ervaring is dat je het feitelijk nooit iedereen naar het zin kan maken, hoe goed je je best ook doet. Maar uiteindelijk gaat het daar ook niet om, maar veel meer om de verheerlijking van de naam van Jezus in de gemeente en niet dat iedereen gelijk krijgt.

Kritiek kan ook opbouwend zijn
Er zijn ook leiders die zichzelf denken te beschermen, door regelmatig te waarschuwen met woorden uit de Bijbel als ‘Raak Mijn gezalfden niet aan’ (1 Kron.16:22) en men bedoelt daar dan natuurlijk zichzelf mee. Dus, als een gezalfde des Heren een fout maakt, blijf van die persoon af. Waarmee ze maar willen waarschuwen om vooral voorgangers niet ernstig te bekritiseren, want men denkt dat mensen die dat doen altijd Gods woede op hun hals halen. God zal ze dus altijd beschermen ook als ze fouten maken. Maar waarom zou men niet iets mogen zeggen, als dingen fout gaan en zelfs zondig? Kritiek hoeft namelijk niet altijd bedoelt te zijn om iemand te beschadigen, maar het kan ook opbouwend zijn.

Kritiek hoeft namelijk niet altijd bedoelt te zijn om iemand te beschadigen, maar het kan ook opbouwend zijn.

De Bijbel zegt: “Daarom, wie denkt te staan, laat hij oppassen dat hij niet valt.” (1 Kor.10:12). Mensen die zich afsluiten voor de mening van anderen, zijn gevaarlijke mensen in het leiderschap. Leiders die zich afsluiten voor kritiek van medewerkers of collega’s in de dienst van God, ervaren kritiek meestal als een aanval in plaats van een mogelijke aanvulling en verrijking. Een van de kenmerken van geestelijk leiderschap is juist het vermogen om Gods leiding te verstaan door middel van de bijdrage die uit de groep om je heen komt.

Door de doop in de Heilige Geest heeft iedere christen de inwoning van de Geest Gods in zich. Door de werking van de Geest in ons, kan dus elke gelovige Gods leiding ervaren. Het is met andere woorden geen exclusief voorrecht voor één leider. Om die reden is het juist een zegen als een leider voor opbouwende kritiek open kan staan en er op een geestelijke wijze zijn voordeel mee doet; uiteraard alleen als kritiek uit de juiste bron voort komt en niet bijvoorbeeld uit een bitter hart of uit jaloezie.

Kritiek kun je echter alleen accepteren, als je ook bereid bent open en eerlijk te zijn als het gaat om de dingen die verkeerd gaan en niet voortdurend bezig bent je eigen fouten zoveel mogelijk te verdoezelen. Natuurlijk, de leider is geroepen een voorbeeld te zijn, maar hij hoeft niet te pretenderen dat hij de perfectie op aarde is. In het leven van alledag zijn die mensen die denken nooit fouten maken juist niet geloofwaardig. Deze mensen lijken zo ver verwijderd van de strijd die de meesten van ons dagelijks voeren, dat we ons daar niet in herkennen. We kunnen ons veel beter identificeren met iemand die evenals wij, verzoekingen kent en het daar soms moeilijk mee heeft. Een leider komt wel vaker in de verleiding om zijn fouten te bedekken. Daarom kan hij het beste onmiddellijk zijn falen onder ogen zien en vergeving vragen als dat eventueel nodig is. Daarmee zal hij juist nog meer een voorbeeld zijn voor anderen.

Mensen die zich afsluiten voor de mening van anderen, zijn gevaarlijke mensen in het leiderschap.

Maar er zijn ook mensen die fouten zoeken
Het is vooral voor gemeente leiders van groot belang dat we niet te overgevoelig zijn, als anderen kritische opmerkingen maken. Niemand is echt ongevoelig voor kritiek, maar overgevoeligheid op dit punt kan ons totaal verlammen en is feitelijk niets anders als ons eigen ik, wat te snel beledigd is.

En ja, er zijn ook mensen die voortdurend naar foutjes zoeken. Dat zijn vaak degenen die zelf aan de kant staan en die het beste weten hoe anderen zouden moeten handelen. Heel vaak heeft men het over de splinter in het oog van de ander en men vergeet daarbij de balk in eigen oog (lees Mat.7:3-5). Daar komt nog bij, dat mensen die niet wezenlijk iets bijdragen aan de gemeente, zelf veel minder zichtbaar zijn en dus krijgen ze zelf ook zelden kritiek. Het is tragisch, maar sommige mensen doen uit angst iets verkeerds te doen helemaal niets meer, omdat men gewoon bang is voor kritiek.

Maar de man die uit angst om fouten te maken niets uitvoerde, werd door de Heer echter zwaar veroordeeld. In Mattheüs 25 lezen we dat tot de man die zijn talent in de grond stopte, gezegd werd: ‘Jij luie en nutteloze slaaf.’ In Efeze 4:16 lezen we ook over het lichaam van Christus, waarvan alle onderdelen als een welsluitend geheel bijeengehouden moet worden door de dienst van al zijn geledingen. Dus door hetgeen wij allemaal persoonlijk kunnen bijdragen, omdat we allemaal organen zijn van datzelfde lichaam van Christus.

We weten dat we geen van allen nog volmaakt functioneren en dat betekent dus dat er best nog wat te corrigeren valt aan ons. Als dienaren van God zullen we ons hart erop moeten zetten, de Heer te dienen op de beste manier die voor ons mogelijk is, maar toch zullen er altijd dingen zijn die nog onvolkomen zijn.

We zullen ook zelf altijd moeten luisteren naar kritische opmerkingen, wanneer ze voortkomen uit liefde en bewogenheid, ongeacht of we het er mee eens zijn.

Kritiek, wat doen we er mee?
Maar wat doen we ermee, als andere mensen kritiek hebben? Moeten we ernaar luisteren en ons er door laten beïnvloeden, of moeten we kritiek maar gewoon laten voor wat het is? En wat te doen als wij anderen fouten zien maken en wij dus zelf kritiek hebben op broeders en zusters? Moeten we onze op- en aanmerkingen dan maar voor ons houden, of moeten we hen er op aanspreken? Het is zeker eenvoudiger om de ander maar gewoon niet te confronteren met zijn misstappen, maar ook dit kan van liefdeloosheid getuigen. Omdat we dan uit angst voor weerstand onze mond maar houden en toelaten dat die ander een verkeerde weg op gaat. Beter is het om God te bidden om de juiste woorden en de juiste gesteldheid van ons eigen hart en vooral ook het juiste moment waarop we de dingen zullen zeggen die op ons hart zijn.

We zullen ook zelf altijd moeten luisteren naar kritische opmerkingen, wanneer ze voortkomen uit liefde en bewogenheid, ongeacht of we het er mee eens zijn. Tenminste zouden we hetgeen ons in liefde gezegd is, biddend kunnen overdenken. Mogelijk dat Gods Heilige Geest ons toch duidelijk maakt dat ons eigen inzicht onjuist is en dat we dingen moeten veranderen. Sta er in ieder geval voor open en besef dat we altijd anders naar onszelf kijken dan anderen naar ons.

Je bent broeders en zusters en je vormt samen een geestelijk gezin. Je kent elkaar en ook vaak elkaars zwakke punten. In een gezin zal zeker ook over verkeerde dingen gesproken worden. Maar door de liefde weet degene die het treft, dat zijn familieleden hem vanwege zijn zwakheden nooit zullen laten vallen. Het gezin waar hem zijn fouten getoond worden, wordt dus ook zijn schuilplaats en zou zo het moeten zijn in de gemeente van de Heer.

Onder vier ogen
Wanneer wij in de gemeente merken dat een broeder of zuster niet de goede weg bewandelt, hoe stellen wij ons dan op? Natuurlijk laat je hem niet aanmodderen, je laat degene van wie je houdt niet de vernieling ingaan. Ook Jezus zei dat heel duidelijk: ‘Als uw broeder zondigt, bestraf hem onder vier ogen. Als hij naar u luistert, hebt u uw broeder gewonnen’ (Matt.18:15,16).

Het doel is dus nooit, om iemand eens even goed de waarheid te zeggen. Het enige doel is dat de liefdeband blijft.

Uit de woorden ‘bestraf hem onder vier ogen’ blijkt, dat Jezus alleen maar denkt vanuit de liefdeband die er is tussen broeders en zusters. Normaal zal je niet gemakkelijk de fouten van je broer of zuster in het publiek op tafel brengen. Hoe komt het dan dat dit onder geestelijke broeders en zusters wel heel vaak gebeurt? Dat moet er toch iets fout zijn met de liefdeband die we zouden moeten hebben.

Wanneer je kritiek hebt op je broeder, dus… als je denkt dat het fout met hem zit, ga er dan niet met iedereen over spreken. Ga naar hem persoonlijk toe en spreek over je twijfels. Dat is de Bijbelse weg. Pas als je zeker bent van je vermoedens en de ander wil, na herhaaldelijk waarschuwen niet luisteren, dan pas mag je er een andere (vertrouwde) persoon in betrekken. Het doel is dus nooit, om iemand eens even goed de waarheid te zeggen. Het enige doel is dat de liefdeband blijft.

In Galaten 3:1-3 zegt Paulus dat we een broeder die zondigt in een geest van zachtmoedigheid terecht moeten wijzen. Wij kunnen elkaar zo ‘recht voor de raap’ iets zeggen, de Bijbel leert het ons hier echter anders. Paulus zegt daar nog bij, dat we maar niet al te hoog van de toren moeten blazen, want ‘u mocht ook eens in verzoeking komen’. En in vers 3 zegt hij: ’Want als iemand zich verbeeldt, dat hij iets is, dan vergist hij zich zeer’.

Als echte broeders en zusters mogen wij elkaar terecht wijzen, maar wel in een geest van verdraagzaamheid (vers 2), liefde en acceptatie, en bovenal met een nederig hart.

Het is voor velen moeilijk te ontdekken dat Gods Geest kan werken op een manier die niet de onze is.

Is kritiek dan altijd nodig?
Wanneer het gaat om zonden, vooral van ernstige aard, zaken die dus duidelijk tegen Gods Woord ingaan, dan is correctie hoe dan ook noodzakelijk. Het blijft natuurlijk altijd de vraag wie dat zou moeten doen en of we wel in staat zijn het op de juiste manier te doen, maar hoe dan ook kunnen we zonden niet laten voortbestaan in de gemeente.

Maar niet alles wat in onze ogen fout is, moet bekritiseerd worden. Hoe vaak is er alleen maar sprake van: een ander inzicht, andere beleving met de Heer of een andere achtergrond. De grote vraag is nu: is het nodig kritiek uit te oefenen op mensen die op een bepaald punt anders denken dan wij? Om personen die bijvoorbeeld progressiever ingesteld zijn te corrigeren omdat wij veel behoudender zijn? En is het aan de andere kant altijd nodig je de kritiek aan te trekken die op jou uitgeoefend wordt, als er Bijbels gezien niets fout is?

Het is ook belangrijk dat we onderkennen welke geest er achter de dingen zit. Het is voor velen moeilijk te ontdekken dat Gods Geest kan werken op een manier die niet de onze is. Dat zien we al heel gauw als jongeren God willen dienen op een voor de oudere generatie minder aansprekende manier. We vergeten dan vaak dat God niet per definitie ouderwets is. God zegt in Zijn Woord: “zie Ik maak iets nieuws” (Jesaja 43:19).

Om het juiste inzicht daarin te hebben, zullen we geestelijke mensen moeten zijn, dus mensen die geleid worden door de Heilige Geest. Vanuit diezelfde Geest zullen we ook altijd eerst bij onszelf nagaan of wij zelf wel goed staan. Of we niet zelfgenoegzaam zijn geworden in het idee dat het goed is zoals wij het doen en zoals we het altijd al gedaan hebben. Wanneer Gods Geest ons vult, zal Hij in de eerste plaats zijn licht laten vallen in ons eigen hart om ons aan te tonen wat onze ware drijfveren zijn. Fouten mogen natuurlijk gecorrigeerd worden, maar het kan ook zijn dat je geïnspireerd wordt door irritatie. Je kritiek is dan beslist niet van de Heer.

Fouten mogen natuurlijk gecorrigeerd worden, maar het kan ook zijn dat je geïnspireerd wordt door irritatie.

De Heer wil dat zijn werk doorgaat en dat de boodschap van Gods liefde deze wereld overgaat. Dit gebeurt ook inderdaad op allerlei wijzen en manieren. Het is de duivel er om te doen deze voortgang te stagneren. Laat ieder zichzelf daarom eerst onderzoeken of zijn eigen hart wel zuiver is. Of er werkelijk bewogenheid is vanuit de Geest van de Heer. Het kan zijn dat er iets anders meespeelt: angst om mensen voor het hoofd te stoten, angst voor het nieuwe inzichten, angst voor nieuwe liederen die de oude verdringen, angst voor nieuwe manier van lofprijzing. Nieuwe manieren waar wij dan wel niets mee hebben, maar daarom nog niet fout hoeven te zijn. Als we niet leren eerst de diepste gronden van ons eigen hart te onderzoeken, hoe zouden we die van anderen dan kunnen beoordelen? Soms is het zelfs beter om te zwijgen en je eerst eens ernstig af te vragen, waarom je zo kritisch gestemd bent.

Conclusie
Niet alle kritiek is afbrekend en dus fout, we kunnen soms ook van anderen leren. Maar natuurlijk zullen we het gemakkelijker aannemen van mensen die ons in liefde benaderen. We weten immers dat zij het beste met ons voor hebben. Sta in ieder geval open voor correctie, ook een geestelijk leider is niet volmaakt.

Zowel degene die kritiek levert moet zich laten vullen met de Geest van God, alsook degene die de kritiek ontvangt. We hebben ook de onderscheiding van de Heilige Geest nodig om te weten, welke geest er spreekt. Ook hiervoor gelden de woorden van de apostel Johannes: ’Vertrouw niet iedere geest, maar onderzoek de geesten, of zij uit God zijn’ (1 Joh.4:1). Gods werk moet doorgaan in deze wereld. Laten we daarom bovenal onze broeders en zusters bemoedigen en niet te snel bekritiseren. Waar wij zo snel zijn met het waarschuwende vingertje, laten wij ons gaan trainen in het uiten van positieve waarderingen. Laten we sneller zijn met positieve kritiek dan met negatieve woorden.

Henk Herbold is getrouwd met Diny (foto). De evangelist heeft een eigen website. Neem hier een kijkje en lees meer blogs.

Praatmee

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho