Aliene Boene interviewde in totaal meer dan 300 vrouwelijke voorgangers voor haar afstudeeronderzoek over seksisme binnen de kerk. Ze legt uit wat het begrip precies inhoudt: "Seksisme vindt plaats wanneer er onderscheid gemaakt wordt op basis van je man- of vrouw-zijn. Vaak is dat een bepaalde opmerking of word je anders behandeld omdat je man of vrouw bent. Dus we hebben vrouwen ook gevraagd of ze seksuele toespelingen krijgen vanwege hun vrouw zijn. 86 procent van de vrouwen krijgt te maken met seksisme en 17 procent heeft weleens te maken gekregen met seksuele toespelingen."

Organist
50 procent van de vrouwelijke voorgangers krijgt daarnaast te maken met mensen die twijfelen aan hun competenties als geestelijk leider. Aliene: "Een vrouw liet in de enquête blijken dat iemand zei dat haar preken "meer uit gevoel geschreven" zouden zijn. Haar mannelijke collega's zouden daar wel "heel hard op hebben gestudeerd". Wat meer dan de helft aangeeft is dat er ongewenste opmerkingen worden gemaakt over het uiterlijk: een te kort rokje of de haardracht. En na de dienst wil een organist nog even feedback geven op hoe je als vrouw bent verschenen die dag."

Aliene kreeg van veel kerken een positieve reactie. De enquête werd in de meeste gevallen gelijk doorgestuurd naar de vrouwelijk voorganger, behalve bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). "Zij zeiden: 'Onze doelgroep is heel populair en heeft het hartstikke druk dus dat gaan wij niet doen.' Daar zijn zo'n 1200 vrouwelijke voorgangers actief, dus dat is de grootste groep. Gelukkig is er wel het jaarboek van de PKN, dat was goud waard. Daar staan alle adresgegevens en namen in. Een scriba heeft toen dat boek aan mij uitgeleend en zo ben ik alle 1100 mailadressen gaan overtypen in Excel. Honderd vrouwen hadden geen e-mailadres. Dat datalek hebben we zelf moeten creëren."

Strijkwas
Verschilt dit percentage met de rest van Nederland? Aliene: "Het is bijna precies hetzelfde percentage als in de rest van Nederland. Ik dacht: ik doe onderzoek naar vrouwen in een kerk die daar voorganger mogen zijn, dus dan zal dat sentiment wel wat minder moeten zijn. Er zitten ongetwijfeld mensen bij die hier wat meer moeite mee hebben maar dit zijn kerken en organisaties waar mannen en vrouwen allebei voor mogen gaan en kennelijk worden zij dus toch anders behandeld. Vrouwen geven aan niet evenveel mee te tellen in kerkenraden als mannen. Ze moeten zorgen voor de koffie en thee. En er wordt veel door hen heengepraat. Maar ook bij zaken als financiën en onroerend goed hoeven vrouwen volgens sommige kerkenraden niet mee te praten. Een vrouwelijke voorganger vertelde ook dat ze dan na de dienst bij de uitgang stond en te horen kreeg: 'Mooie preek! En dat voor een vrouw!'"

De vrouwelijke voorgangers konden drie verschillende vormen van seksisme aankaarten: "Het kon een welwillende vorm zijn. Een goedbedoelde opmerking zoals die ik hiervoor noemde. Maar het kan ook een vijandige vorm van seksisme zijn, die vorm ervaart 25 procent. Een predikant vertelde dat ze net was begonnen toen er iemand op haar afkwam en zei: 'Ze hebben jou vast gekozen om je uiterlijk!' Dat is echt gemeen. Er was nog een derde vorm en dat was een subtielere variant, waarbij mensen niet doorhebben dat ze seksistisch bezig zijn. Een mooi voorbeeld daarvan was dat iemand tijdens de beroepingscommissie vroeg 'of ze de strijkwas wel kon vergeten als ze werd gebeld met een pastorale vraag'. Of ze dat wel kon loslaten als er een dringende vraag zou komen vanuit de kerk. Dat zijn vragen waarin er dan ter inventarisatie vanuit gegaan wordt dat een vrouw het huishouden doet of bijvoorbeeld voor de kinderen zorgt."

Onveilig
Aliene belde de PKN op met de resultaten van haar onderzoek. "Uiteindelijk schreef de PKN in een reactie dat ze het vervelend vinden maar dat ze er eigenlijk niets aan kunnen doen. Het punt was dat ze het lastig vonden om tegen kerken te zeggen dat ze hiermee aan de slag moeten gaan. Het leek hen veel beter als kerken intrinsiek gemotiveerd zouden zijn om het probleem aan te pakken, want als je met een onveilige groep dit bespreekt zou de situatie alleen maar verergeren. Er gaat nu geen campagne gevoerd worden." Dat is opvallend gezien de vele nieuwsbrieven, websites en kerkbladen die er tegenwoordig in omloop zijn."

Hoe reageren de vrouwelijke voorgangers dan op al dit seksisme? "Ze zeggen strijdlustiger te worden, ze willen juist vechten voor een gelijke behandeling. Er is ook een groot deel die er boos en verdrietig van wordt. Een groepje van 5 procent overweegt te stoppen met hun beroep. Een hoogleraar uit Nijmegen zei mij: Er lekt hierdoor zoveel energie weg als je het op organisatorisch gebied bekijkt. Dat is dus ook zonde voor de organisatie."

Gij geheel anders
Is Aliene zelf anders tegen geloof en kerk aan gaan kijken? "Het heeft mij wel weer bewust gemaakt dat de kerk iets van God, maar aan de andere kant is niks menselijks ons vreemd. Blijkbaar zijn we daarin dus hetzelfde als in de samenleving. Terwijl je daarin juist een voorbeeld zou willen zijn en zegt: 'Hier gaan we wel respectvol met iedereen om.' Daar ben ik wel een beetje van teruggekomen."