Wat de Franse wijnboeren en hun brandende fakkels tot ons te zeggen hebben
In Frankrijk doen boeren er alles aan om te voorkomen dat vroege vorst dit jaar een ramp veroorzaakt in de wijngaarden. Harriëtte Smit is bewogen door die beelden en hoe er gestreden wordt voor het gewas en de oogst.
De afgelopen dagen werd mijn aandacht getrokken door adembenemende televisiebeelden van een nachtelijk lichtspektakel: brandende fakkels in de Franse wijngaarden. Ondanks de schoonheid van deze nachtelijke scènes wijzen ze op de nogal dramatische realiteit van een ramp die zich voltrekt: de strenge voorjaarsvorst die een groot deel van Frankrijk trof. De gevolgen zijn rampzalig, sommige wijnboeren lopen het risico tot 75 procent van hun oogst te verliezen.
Om de latere oogst van dit jaar zoveel mogelijk te redden en hun planten te beschermen, staken de wijnboeren vuurpotten en kaarsen aan en staken ze hooibalen in brand. Al dat nachtelijke werk had als doel de omgevingslucht met maximaal 2 tot 3 graden te verwarmen en het creëren van een klein ondoorzichtig rookgordijn, die de kwetsbare toppen in de vroege ochtend beschermt tegen de zonnestralen. 'Het is duidelijk dat rookuitstoot niet per se ideaal is voor het milieu, maar we kunnen het ons niet veroorloven om onze oogst opnieuw te verliezen', zei Sylvestre Mosse in een artikel van Konbinefood. Want enkele jaren geleden gebeurde dat ook al.
Deze reddingsoperaties zijn kostbaar. Een vuurpot kost negen euro en er zijn er zo'n vierhonderd nodig om een hectare te bedekken. Daarnaast moet iedere vuurpot handmatig worden aangestoken. Dit wordt met veel zorg gedaan en zorgt voor vele nachtelijke uren werk.
Ieder jaar in de periode half april/mei zijn de wijnboeren alert op nachtvorst. Vroeger werden in sommige regio's bij nachtvorst de kerkklokken geluid. Dat was voor wijnboeren het sein om de fakkels aan te steken.
De Franse winters zijn echter niet meer koud genoeg. De wijnstok komt te vroeg uit z'n rustperiode en begint eind februari, begin maart al te ontluiken, de jonge knopjes aan de wijnstokken openen zich en dan wordt de vrucht gevormd die uiteindelijk een druif moet worden. Dit is een fase waarin er nog heel veel fout kan gaan. Eén nacht met nachtvorst kan zelfs een groot deel van de opbrengst vernietigen...
Laagje ijs
In het Zuid-Franse Languedoc haalde het kwik afgelopen week tot -8 graden Celsius. Op andere plekken zoals bijvoorbeeld in Bourgondië werd het -5. De wijnboeren hebben van alles geprobeerd om hun gewassen te beschermen tegen de kou. In plaats van brandende fakkels benevelden sommigen hun wijnranken, waardoor er een laagje ijs om de planten werd gevormd. Tot aan IJsheiligen - 11 tot 14 mei - blijft het voor zowel wijnbouwers als fruittelers een nog zeer kwetsbare periode. In die zin gaat de natuur zijn eigen gang.
Het is niet voor het eerst deze eeuw dat de wijnoogst in gevaar is. Een koudegolf in april 2017 beschadigde de wijngaarden zo erg dat de jaarlijkse productie van Franse wijnen naar het laagste niveau in de geschiedenis daalde. Vorst veroorzaakte ook problemen in 2016 en opnieuw in 2019. Franse wijnboeren van Bordeaux tot Champagne vrezen dit jaar voor een van de grootste misoogsten in meer dan veertig jaar. De Franse overheid heeft de vorstperiode dan ook bestempeld als een landbouwramp en bereidt een noodhulppakket voor.
Het vorstgevaar is er nog niet geweken, er rest nog een maand tot IJsheiligen. Ondanks deze vorst, en de onzekerheid met kans op verlies van een heel jaar werk in één nacht, doen de wijnboeren er alles aan om hun kwetsbare wijnstokken nabij te zijn. Te beschermen in dezem oeilijke fase van hun 'druiven-bestaan', zodat ze tot bloei kunnen komen en vrucht zullen dragen. Dat mag hen alles kosten. Ze houden vol, wetend dat het weer lente wordt en de zomer er aankomt! De warmte van het zonlicht zal overwinnen en hun wijnranken kleuren en vrucht laten dragen! Ik vind dat een metafoor voor waar we ons nu als samenleving in bevinden met corona.
Hoop houden
In de huidige onzekere coronatijding is het belangrijk om de goede moed niet te verliezen. Mentaal en fysiek is het voor velen een moeilijke tijd. Corona maakt veel stuk, geeft verliezen en verkilt sociaal leven.
Laten we net als de wijnboeren verder kijken dan de huidige horizon. Hoop houden: het wordt anders. De zomer komt er aan. En tot die tijd fakkels van licht en warmte ontsteken in verkilde levens van mensen om ons heen, zorg dragen voor kwetsbare mensen door je tijd en aandacht in te zetten om de ander door de moeilijke periode heen te helpen. Dat kost wat, maar zal niet vruchteloos zijn.
Na gewerkt te hebben bij de HGJB, is Harriëtte Smit begin 2011 door de GZB en de Goudse St Jansgemeente uitgezonden naar Bordeaux. Daar heeft zij haar jeugdwerk-expertise ingezet als missionair jeugdwerker binnen de Unepref, de partnerkerk van de GZB. Vanaf september 2015 is zij verhuisd naar Aix-en-Provence en werkt ze als trainer en jeugdwerkadviseur om het jeugdwerk op landelijk niveau te coördineren en te stimuleren. Bovenstaand artikel verscheen onlangs op de site van de GZB.
Praatmee