Bijbelse grondgedachten over karaktervorming: een poreuze scheidingswand
Je kunt als mens behoorlijk wat te stellen hebben met je karakter. Waarom ben ik nu altijd zo bedilziek, gierig, lui, trots, ijdel...? – de lijst is met van alles aan te vullen. Oók als gelovige kun je er flink mee worstelen, constateert ds. H. G. de Graaf in De Waarheidsvriend.
God Zelf
Onze karakterstructuur bestaat uit een complex netwerk van fundamentele geneigdheden, duurzame verlangens, normatieve overtuigingen en gezindheden. Voor het doorbreken van gedragspatronen is beslist méér nodig dan goede voornemens en het opstropen van onze mouwen. Telkens opnieuw worden we pijnlijk geconfronteerd met ons onvermogen op dit punt. Zowel uit de Schrift als uit onze geloofservaring weten we: God Zelf moet eraan te pas komen. Dat heeft iets vernederends, maar het is ook bevrijdend, omdat Hij daar daadwerkelijk toe in staat is.
Mijn ervaring is dat het proces van karakteromvorming aan ernst, diepte en uithoudingsvermogen wint wanneer wij ons telkens weer bewust worden dat wij éérst door God aanvaard zijn mét ons gebroken karakter. Koester deze onvoorwaardelijke aanvaarding, want zij is de basis en het uitgangspunt van het omvormingsproces. De God Die je genadig aanvaardt, is Dezelfde als Die het vernieuwingsproces op gang brengt. Dat besef geeft ruimte, vertrouwen en volharding.
Oriëntatie op Christus
In dit proces van karakteromvorming staan Jezus Christus en de gelovige oriëntatie op Hem centraal. We worden (om)gevormd naar Zijn evenbeeld (Rom.8:29). Hij is ons tot een voorbeeld, een identificatiefiguur (1 Petr.2:21). Het omvormingsproces houdt in dat onze karakterstructuur wordt omgebogen in de richting van Zijn levenshouding tijdens Zijn verblijf op aarde. Dat is confronterend.
Stel dat je de nare neiging tot jaloersheid hebt meegekregen. In het Evangelie ontdek je dat Jezus’ omgang met mensen gekenmerkt werd door uitnodigende gastvrijheid en gunnende liefde (Matt.11:19; Luk.15:2); dit is de richting waarin jij in het voetspoor van Hem hebt te leven. Die ontdekking confronteert je pijnlijk met je eigen miezerige jaloezie, waardoor je anderen zoveel misgunt. Een eigenschap die haaks staat op Zijn gunnende liefde.
Het feit dat Jezus in heilige toorn ontsteekt, omdat handelslui de tempel verontreinigen, en dat Hij hen eruit jaagt (Matt.21:12 v.v.), brengt je eigen gemakzucht en lafheid aan het licht, als het gaat om het opkomen voor God en Zijn Naam. De Bergrede (Matt.5-7) en de samenvatting van Gods geboden (Matt.22:36-40) kunnen onze ogen openen voor ons gebrek aan werkelijke liefde. De gelovige oriëntatie op Jezus en Zijn levensweg kan dus een pijnlijke confrontatie opleveren met onszelf en onze gebroken karakterstructuur. Die ontmaskering roept onrust en ongemak op. Daar moeten we echter niet in blijven steken. Maar hoe komen we een stap voorwaarts, als we onmachtig zijn om onszelf te veranderen?
Geheimenis
Vlak voor Zijn hemelvaart belooft Christus Zijn leerlingen dat Hij door Zijn Geest intrek bij hen zal nemen (Joh.14:23). Op een innige wijze zal Hij in hen zijn (Joh.14:17 en Rom.8:9 en 11). Deze innige inwoning van Jezus door de Geest in ons hart – in ons karakter – maakt het mogelijk dat er gemeenschap tussen Hem en ons ontstaat. Daardoor krijgen wij letterlijk deel aan Hem en Zijn natuur (2 Petr.1:4). Aan een geheimenis raken we daarmee, waar je alleen maar stamelend iets over kan zeggen. De verwondering dat de verheerlijkte Christus door Zijn Geest Zich nestelt in ons hart en in de diepten van ons wezen, in onze gebroken karakterstructuur! Het duizelt je voor de ogen.
Behoedzaam daarop doordenkend stel ik het mij zó voor dat de scheidingswand tussen mijn onheilige geest en Zijn heilige Geest poreus is, waardoor Zijn gezindheden, zoals bewogenheid, zelfverloochening, vergevingsgezindheid, nederigheid en geduld mijn hart en karakterstructuur kunnen binnendringen. Het gaat hier niet om een totale eenwording van onze menselijke persoonlijkheid met die van Christus, maar om deelname aan Zijn gezindheden en geneigdheden. Dit betekent overigens wel dat wij van binnenuit een geweldige impuls ontvangen om werkelijk de grenzen van onze karakterstructuur enigszins te verleggen. De impasse wordt doorbroken en er kan werkelijk sprake zijn van omvorming! God heeft ons karakter gelukkig niet in beton gegoten, zodat omvorming echt mogelijk is. Vandaar dat de apostel Paulus in Filippenzen 2:1-5 christenen, op grond van de gezindheid die in Christus Jezus was, oproept om af te zien van eigenbelang en eigendunk en bewogen te zijn met anderen. Dat is geen slag in de lucht, het is werkelijk mogelijk. We mogen dan ook niet gering denken over de vrucht van de inwoning van de Geest.
Ds. H. G. de Graaff uit Nieuwerbrug aan den Rijn is emerituspredikant. Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 15 april 2021 of download de gratis pdf.
Praatmee