Verschuilen achter onbarmhartige systemen is een keuze
Het was een indrukwekkend interview in het Nederlands Dagblad. Advocaat Khadija Bozia staat slachtoffers van de toeslagenaffaire bij. En dat valt niet mee. Het kabinet mag dan opgestapt zijn, de schuldeisers zijn dat niet.
Talloze gezinnen zitten nog steeds met grote problemen doordat ze onterecht van fraude zijn beschuldigd. De gevolgen zijn zo vergaand, dat geen enkele vergoeding dat ooit nog goed kan maken. De dertigduizend euro was een beginnetje, maar schulden zijn voor sommigen al tegen de twee ton opgelopen. En de procedures om genoegdoening te krijgen, al is het alleen maar financieel, zijn eindeloos. Wie heeft daar na zoveel trauma’s en spanning nog de moed voor? Bozia noemt het geheel terecht een ontmoedigingsbeleid. Haar vertrouwen in de overheid is door haar werk flink beschadigd. Ze adviseert mensen om als het even kan bij de overheid uit de buurt te blijven en zelf dingen zoals kinderopvang te regelen.
Een soortgelijk verhaal deelde de BBC. Britse ouders van kinderen die bijvoorbeeld autistisch zijn, moeten soms tienduizenden ponden besteden om voor hun kinderen de hulp te krijgen waar ze wettelijk gezien recht op hebben. Het is een stroperig bureaucratisch proces, waarbij een kind dat het niet meer redt in het schoolsysteem eerst een zorgplan moet krijgen en aan de hand daarvan te horen krijgt of het voor bijzonder onderwijs in aanmerking komt. Bij elke stap ervaren ze tegenwerking van instanties. Elk kind met een zorgplan kost de plaatselijke overheid geld en een plaats in het bijzonder onderwijs helemaal. In veel gevallen moeten ouders procederen tegen de gemeente om hun kinderen op een geschikte school te krijgen. Daar moet je geld en tijd voor hebben en behoorlijk slim voor zijn. Vaak lukt het alleen als het tot een crisis komt en een kind soms langere tijd helemaal niet meer naar school kan.
In beide verhalen kwam het gevoel van onmacht sterk naar voren. Je bent een mier die het op moet nemen tegen een stoomwals. De overheid houdt alle touwtjes in handen. Jij hebt wel rechten, maar om die ook te krijgen moet je zoveel in huis hebben aan middelen, taalvaardigheid, tijd, doorzettingsvermogen en connecties, dat heel veel mensen gewoon afvallen. Wat gebeurt er met hen? Kan het de overheid wat schelen als door hun toedoen gezinnen in diepe armoede leven of autistische kinderen getraumatiseerd raken in een totaal ongeschikt onderwijssysteem? Of is het enige wat telt dat de procedures gevolgd worden?
Bozia beschrijft hoe het bijna onmogelijk is om mensen persoonlijk verantwoordelijk te houden in het systeem. “Verantwoordelijken lijken zich te verschuilen achter de bevelen van boven en achter informatie die in systemen is ingevoerd.” Je krijgt geen belastinginspecteur meer aan de telefoon. Als ze fouten maken worden ze naar elders verplaatst. Hun namen worden weggelakt uit de dossiers.
Onbarmhartige mensen creëren onbarmhartige systemen. Dat moet ons niet verbazen. Zonde werkt door in alle delen van de samenleving. Maar het systeem is geen monster dat zijn eigen gang gaat en waar we ons achter kunnen verschuilen. Iedereen in het systeem kan kiezen om barmhartig te zijn, om een extra mijl te gaan en om het belang van mensen in het oog te houden. Zo wordt het ‘monster’ verzwakt en het recht versterkt. God zal uiteindelijk ons verantwoordelijk houden en niet het systeem. Als de boekrol geopend wordt, is er niets weggelakt.
Bovenstaand artikel verscheen eerder op Zaut.org, een initiatief om een christelijk, actueel, profetisch en nuchter geluid te laten horen in Nederland. Klik hier om de website te bezoeken.
Praatmee