Dubbelgebod van de liefde is fundament, geen samenvatting

God16 december 2020 Steven Paas
Steven Paas

In veel kerken wordt op zondagochtend tijdens de eredienst een gedeelte uit de Bijbel voorgelezen dat wordt aangekondigd als de ‘wet van God’, of de ‘tien geboden’, ook wel aangeduid als de ‘tien woorden’ van God, of de ‘decaloog’. Men citeert dan uit Exodus 20 of uit Deuteronomium 5, waar een iets andere versie staat. Heel vaak volgt daarop het aanhalen van het bekende ‘dubbelgebod van de liefde’, in de woorden van Jezus als antwoord op een vraag van de Farizeeën, meestal in Mattheüs 22:37-40, en soms in de versies van Markus 12: 29-31 en Lukas 10:27. Het is opvallend dat dit zogenaamde ‘dubbelgebod’ – soms met een beroep op de Heidelbergse Catechismus vraag/antwoord 4 – meestal wordt aangekondigd als een door Jezus uitgesproken ‘samenvatting’ van de wet van God. Ik wil hier laten zien dat de aanduiding ‘samenvatting’ de inhoud en betekenis van het liefdegebod niet dekt.

Meer en dieper
De woorden van Jezus vormen namelijk niet maar een samenvatting van Gods wet. Allereerst vanwege de betekenis van het woord ‘samenvatting’ zelf. Er is een veelheid van definities van dat woord in omloop. Ze komen er allemaal op neer dat een samenvatting een verkorte versie is van een origineel. Het is een resumé of uittreksel, een simplificatie om de hoofdpunten van het veel langere onderwerp uit te lichten en de kerngedachten of de essentie ervan weer te geven. In relatie tot het geheel is een samenvatting qua inhoud altijd minder. Maar juist daarom zijn de woorden van Jezus geen samenvatting. Die woorden zijn namelijk meer dan een korte versie van de oudtestamentische tien geboden en ze zijn dieper dan de hoofdpunten of kern ervan. In het Oude Testament en bij de Joden in de tijd van Jezus, was het liefdegebod tot God bekend (Dt.6:4,5; 10:12; 30:6; Lk.10:27), evenals het gebod om de naaste lief te hebben (Lev.19:18; Lk.10:27). Maar Jezus geeft er Zijn eigen onmisbare dimensie aan.

Het dubbelgebod focust daarom niet alleen op onze liefde voor God en de naaste, maar vooral op Gods liefde voor ons.

De eigen dimensie van Jezus
Die dimensie is Hijzelf. Vanuit Hem krijgt de wet zijn ware betekenis. Als Hij zegt ‘doe dat en u zult leven’ (Lk.10:28), bedoelt Hij uiteraard daarmee dat we aan het liefdegebod concreet moeten gehoorzamen. Hij bedoelt er echter ook mee dat de oudtestamentische wet niet het laatste woord heeft, maar dat christenen beseffen dat ze vanuit Gods liefde de genade van Christus en Zijn plaatsvervangende werk nodig hebben om aan het dubbelgebod van de liefde te kunnen voldoen. In de dagelijkse praktijk van de strijd van het geloof moeten we steeds weer terugvallen op het volbrachte werk van Jezus, die ons niet alleen Zijn rechtvaardigheid toerekent maar ook Zijn heiligheid. Wet en Evangelie zijn met elkaar vervlochten. Juist dat hebben de Joodse wetgeleerden niet begrepen. En juist dat blijft ook vandaag bedekt als het gebod van Jezus niet meer zou zijn dan een samenvatting van de wet onder het oude verbond. Het dubbelgebod focust daarom niet alleen op onze liefde voor God en de naaste, maar vooral op Gods liefde voor ons. De Griekse werkwoordsvorm agapeseis voor ‘u zult liefhebben’ wijst naar agápè, Gods zelfopofferende liefde, blijkend uit het werk van Jezus, waardoor wij Hem als Verlosser mogen ontvangen, individueel en met elkaar. Wat een wonder van genade!

Fundament van Gods Woord
Er is nog een belangrijk aspect dat laat zien waarom het dubbelgebod meer is dan een samenvatting van de tien geboden. We zagen al dat Jezus de decaloog een diepe liefdesdimensie geeft. Maar Hij legt in het liefdegebod ook een veel bredere relatie dan alleen die met de tien geboden. In Mattheüs 22:40 sluit Hij af met deze woorden: ‘Aan deze twee geboden hangt heel de Wet, en de Profeten.’ In feite schept Hij een afhankelijkheidsrelatie tussen Zijn eigen woorden en het hele Oude Testament. De gebruikte werkwoordsvorm krematai wijst naar betekenissen als: hangen, hangen vanaf, hangen aan, afhangen van. En in Markus 12:31 zegt Hij van het door Hem samengesmolten dubbelgebod: ‘Er is geen ander groter gebod dan deze’.

Jezus spreekt heldere taal. Hij bedoelt dat van Zijn woorden in de verzen 37-39 de hele Tenach afhankelijk is. Het is als een boom met vruchten. De boom en de takken zijn Christus en Zijn woorden; de vruchten die eraan hangen zijn het hele Oude Testament in zijn ware betekenis. Het is ook te vergelijken met de parabel van dat op een rots gebouwde huis in Mattheüs 7, maar dan met een wat andere toepassing. Jezus en Zijn woorden zijn de Rots; het huis is het Woord van God, dat daarop onwrikbaar vast staat. De betekenis van het Oude Testament is die van totale afhankelijkheid van het dubbelgebod van Jezus. Zijn woorden zijn groter en perspectiefrijker dan die van het Oude Testament alleen. Ze steken er boven uit, niet als ontkenning of verzwakking ervan, maar als vervulling en als diepste betekenis ervan. Zonder Zijn dubbelgebod van de liefde zou de betekenis van de tien geboden voor ons verborgen blijven. De apostelen en evangelisten hebben na de hemelvaart de boodschap van het dubbelgebod van Jezus onder leiding van de Heilige Geest voor ons uitgewerkt en bewaard. Dat wettigt de conclusie dat het dubbelgebod van Jezus het fundament vormt van het hele Woord van God. Parafraserend kan men daarom zeggen: Op deze twee geboden rust het hele Woord van God. Niet als samenvatting, maar als fundament!

Dr. Steven Paas is theoloog. Hij publiceert onder andere over visies op de relatie tussen het Oude en Nieuwe Testament.

Praatmee

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho