We zouden de eerste documentaire filmen in de Hermitage in St. Petersburg omdat dit indrukwekkende schilderij nog altijd honderdduizenden bezoekers trekt. Maar niemand heeft het ooit gezien zoals Henri het zag. Eigenlijk, ik zie ik zie wat jij niet ziet. Er ging heel wat correspondentie tussen Henri en ondergetekende vooraf aan de zoektocht naar de vorm en inhoud van de documentaireserie. We zouden veel reizen, veel mensen ontmoeten. Henri arriveerde in Nederland op 16 september 1996 uit Toronto. De volgende dag zouden we naar St. Petersburg vliegen. Maar Henri kreeg een hartaanval en overleed aan die gevolgen op 21 september 1996. Henri kon als geen ander verwoorden hoe in de parabel van de verloren zoon (Lucas 15) en het schilderij van Rembrandt de scheppende, onvoorwaardelijke en de bevrijdende liefde van God werd afgebeeld. Zoals velen ging ik door de uitleg van Henri het Bijbelverhaal beter begrijpen. Henri sprak veel over de dood. En ook in die zin voelde hij zich verbonden met Rembrandt die zijn eigen vrouw moest verliezen, maar ook drie van zijn zonen en twee van zijn dochters. Henri opende mijn ogen dat de dood niet beangstigend, maar bevrijdend is. En zo stierf hij ook. Als een bevrijd mens. Veilig in de armen van Jezus.

In de loop van de jaren verzamelde ik alles wat ik van Henri had in een oude doos die in stoffige archieven verdween, soms geraadpleegd werd en vaak zomaar bleef liggen. Totdat ik nog eens ging graven in het verleden van Henri en tussen alle stukken een voordracht vond die in deze uitgave alsnog wordt gedeeld met een groot publiek. Het is een preek, waarschijnlijk uit 1988 en 13 vooral te begrijpen als een voorbereidende schets op zijn meesterwerk Eindelijk thuis. Maar ook als schets is het zo veel jaar later nog een fascineren-de studie met nieuwe inzichten op het mooiste Bijbelverhaal. Toen ik deze voorstudie of preek las kwam die als een mokerslag binnen. Daarom deelde ik die met mijn goede vriend Leo Fijen. Hij werd net zo geraakt als ik en stelde voor om deze schets in boekvorm uit te geven. Deze uitgave is daar de vrucht van.

Zoektocht wereldwijd
Waarom is Eindelijk thuis, de terugkeer van de verloren zoon nog altijd een episch en goudgerand boek, wat nog door duizenden mensen dagelijks wordt gelezen? Misschien is dit een verklaring: Henri zocht niet zozeer een geloof in God dat in dogma’s wordt gegoten.
Maar hij zocht juist het vertrouwen in Hem. Ik denk dat de moderne mens daar veel behoefte aan heeft, juist ook in deze coronatijd, een tijd die zich kenmerkt door eenzaamheid en die de mens aanzet op zoek te gaan naar de diepere waarde van het leven.

Dat Henri na zijn dood nog zo populair is, dat verbaast mij niet. Wereldwijd zijn er al ruim zeven miljoen van zijn boeken verkocht. Zelfs in China zijn de boeken van Nouwen te koop. Dat zegt iets over de unieke, universele manier waarop de rusteloze en sensitieve Henri zijn spirituele zoektocht beschreef. Het zegt evenzeer iets over de moderne mens. Het merkwaardige is dat Henri veertig boeken heeft geschreven over dat ene leven wat hij niet leiden kon, in een voortdurend zoeken naar God. En hoe bijzonder is het dat die zoektocht miljoenen harten raakt en hen dichter bij God brengt.

Henri’s zoektocht was niet vrijblijvend of op zichzelf gericht. Je geliefd weten door God kan het gevaar dragen van narcisme, van eigenliefde. Zo bedoelde Henri dat niet. De woorden “Je bent Mijn geliefde zoon” gaan terug op Jezus’ doop in de Jordaan. Dat was aan het begin van zijn openbare optreden, waarbij Hij nog niet was begonnen aan zijn werk dat eindigde aan het kruis. In Gods liefde je identiteit vinden brengt je niet allerlei wereld¬se genoegens, het nodigt je juist uit om te volgen. En dat beschrijft Jezus indrukwekkend in het verhaal van de thuiskomst van de verloren zoon in Lucas 15. Dat verhaal bracht Rembrandt en Henri samen in een fascinerend schilderij en een even fascinerend boek. De nieuwe teksten in dit boekje zijn door Henri waarschijnlijk geschreven in 1988 en moeten gelezen worden als een voorbereidende beschouwing op dat fascinerende boek, zijn meesterwerk Eindelijk thuis.

Verhaal met een open einde
Henri maakt ons op een nieuwe manier duidelijk: dit is een verhaal met een open einde. Je weet niet wat er verder gebeurt in de relatie met de vader en de jongste zoon als hij weer thuisgekomen is. Henri beschrijft in zijn boek dat hij denkt dat het een geweldige relatie is geworden. En verlangen we daar niet allemaal naar? Is dat niet een universeel verlangen? Naar een echte vader die oneindig van ons houdt? Hoe aangrijpend beschrijft Henri de thuiskomst van de verloren zoon! De terugkomst van de verloren zoon begint op het moment dat hij zich realiseert dat hij alles kwijt is. Hij heeft die enorme berg geld, zijn erfenis erdoorheen gejaagd. ‘Als je veel geld hebt, heb je veel vrienden.’ Maar dan komt het moment hij platzak is, dat hij totaal aan de grond zit. Hij heeft geen reden meer om voor te leven, hij is alles kwijt. Eén ding heeft hij niet verloren. Dat hij een kind van zijn vader is. Dat kan hij nooit meer kwijt raken. En dat doet de verloren zoon eindelijk, na lang twijfelen, besluiten om naar huis te gaan. Want hij is nog altijd een kind van zijn vader, ook al heeft hij alles gedaan om de vader van zich te vervreemden, ook al loopt hij verloren rond met schuldgevoelens.

En wat moet hij tegen zijn vader zeggen? Als hij op weg gaat naar huis loopt hij van alles te bedenken en uiteindelijk weet hij het. Hij zal zeggen: vader vergeef het me en ik ben niet meer waard uw zoon te zijn. Henri beschrijft op een ontroerende manier hoe de vader vol verlangen op zijn kind heeft gewacht, dag in dag uit. Hij is niet bitter en niet boos. Hij heeft maar één wens: om zijn handen op de schouders van zijn zoon te kunnen leggen. En als hij aan zijn zoon denkt krijgt hij tranen in zijn ogen. In de Bijbel staat dat je het Koninkrijk van God niet kunt binnen gaan tenzij je wederom geboren wordt. Door zijn terugkeer, zijn oprechte berouw, door te knielen bij het kruis, door vergeving te vragen wordt de verloren zoon een kind van God. We noemen dat opnieuw geboren worden. Eindelijk komt hij thuis.

Graf
Nog onlangs bezocht ik de broer van Henri, Laurent Nouwen. Laurent beheert met passie het geestelijk gedachtengoed van zijn broer. Aan de keukentafel in zijn huis in Rotterdam haalden we veel herinneringen op aan Henri. We spraken met verbazing over de blijvende betekenis van Henri. Ineens keken we elkaar min of meer verbaasd aan. Het is volgend jaar al weer 25 jaar geleden dat Henri stierf. Niet te geloven, zo lang geleden en toch zo dichtbij. We haalden herinneringen op aan het indrukwekkende afscheid van Henri in de Sint-Catharinakathedraal in Utrecht. Hij ligt begraven vlakbij zijn geliefde Ark-gemeenschap in Toronto. Op het eenvoudige kruis dat zijn graf markeert staat simpel “Henri Nouwen”. Maar zijn woorden zijn voor altijd in ons hart gegrift.

Bovenstaand artikel van Jan van den Bosch staat in het voorwoord van het boek ‘Henri Nouwen, De verloren zoon, de oudste zoon en de vader’. Klik hier om het boek te bestellen.