Andries spreekt over seksueel misbruik: "Het beeld van God als Vader raakt bij slachtoffers vaak verknipt"

Gesponsord18 november 2020
Andries Scherpenzeel CHE

Bijna iedereen krijgt in directe of indirecte zin in zijn leven te maken met grensoverschrijdend gedrag. Ook christenen. Deze week is de week van aandacht voor huiselijk geweld en kindermishandeling. CIP.nl sprak met Andries Scherpenzeel over hoe je als christen om kan gaan met grensoverschrijdend gedrag in jouw omgeving. Scherpenzeel is coach, intervisor en coördinator Scholing aanpak Huiselijk geweld aan de CHE. Hij spreekt samen met Mirjam Visser-Fusch van de VPSG over grensoverschrijdend gedrag tijdens een webinar op dinsdag 24 november.

"We denken vaak in goed en slecht. 'De pleger is slecht en het slachtoffer niet', maar vaak zijn beide slachtoffer. De pleger gaat ook steeds over grenzen heen. Hij doet het een, vervolgens doet hij nog iets ergers. Het gedrag stapelt zich op. Zo heeft hij ook te maken met grensoverschrijdend gedrag. Hij gaat steeds een stapje verder. Wanneer het gaat over seksueel misbruik heeft hij zichzelf niet in de hand. De één heeft een bepaalde behoefte en de ander niet, in een partnerrelatie. Er ontstaat machtsmisbruik en lust. Van het een komt het ander. Je kan het je bijna niet voorstellen als je in een gezonde relatie zit, maar wanneer er onderlinge spanningen spelen kan het gebeuren dat iemand binnen een relatie over de grens van zijn partner gaat."

Herkennen slachtoffers grensoverschrijdend gedrag wanneer het hen overkomt?
"Dit is voor een deel afhankelijk van de leeftijd. Ee kind dat misbruikt wordt heeft op jonge leeftijd vaak niet door dat het 'niet normaal' is wat er gebeurt. Pas later als kinderen een breder referentiekader krijgen, rond een jaar of negen á tien, merken zij op dat het niet in elk gezin zo gaat. Vaak zitten kinderen klem in de situatie. Ze worden soms bedreigd of gechanteerd. Zij kunnen bedreigingen niet relativeren en houden het misbruik meestal geheim."

"Het beeld van God als Vader raakt bij slachtoffers vaak verknipt"

"In de serie Geraldine en de vrouwen wordt onder anderen een meisje gevolgd die van baby af aan werd misbruikt. Van de eerste delicten weet ze uiteraard niets meer, maar uiteindelijk begrijpt ze dat er iets niet klopt. Ze wordt als een 'probleemkind' aangeduid en uit huis geplaatst. Het schrijnende is, dat zij vervolgens in het pleeggezin opnieuw wordt misbruikt en later in haar leven nogmaals. Ze denkt steeds weer dat ze veilig is, maar dan gebeurt het opnieuw. Vaak zijn slachtoffers zich bewust van wat er gebeurt, maar kunnen niet uit de situatie ontsnappen. Het is heel erg dat er steeds opnieuw over de grens van iemand heen wordt gegaan. Het meisje uit de serie is gelovig. Hier komen ook vragen uit voort zoals: 'Waarom laat God dit gebeuren?'"

"Het beeld van God als Vader raakt bij slachtoffers vaak verknipt. Hier komen ook Bijbelteksten bij kijken zoals 'eert uw vader en uw moeder' die in een verkeerde context worden misbruikt tegen het slachtoffer. In andere gevallen wordt het in de kerk 'afgehandeld' door een schuldbelijdenis. In de gemeente is het dan misschien wel klaar, maar voor het slachtoffer nog lang niet. Aan de andere kant kan het geloof een enorme troost zijn. Het kan voor hem of haar voelen alsof iedereen hen heeft verlaten, behalve God. Hij is trouw. Het is heel mooi dat het geloof zo ook tot troost en steun kan zijn."

Hoe kan je als omstander op deze situatie reageren? 
"Omstanders kunnen vaak bijna niet geloven dat iets gebeurt. Wanneer een vader in een gezin een kind misbruikt weet de moeder en weten de andere kinderen vaak dat het speelt, maar voelen zij zich niet bij machte om hier iets mee te doen. Zij zijn bang voor de gevolgen en de schande in de familie. Daarnaast wordt het vaak afgedaan als stoeien of onderling doktertje spelen en spelen er allerlei andere spanningen."

"Mensen willen misbruik eigenlijk niet zien. In de webinar zullen we hier ook nog verder op ingaan. Hoe kan het dat dit zo is? Hoe ga je hiermee om? Over de schaamte en het ongemak heen stappen is vaak lastig. Dit is ook een grens die je over moet. Je moet een grens over om naast het slachtoffer te kunnen staan, te luisteren en vervolgens ook naast hem te blijven staan."

"Mensen willen misbruik eigenlijk niet zien."

"De reden waarom slachtoffers contact vermijden is vaak dat mensen merken dat hulpverleners niet bij hen blijven. Daarnaast worden de slachtoffers ondervraagd door bijvoorbeeld de politie, bij wie zij aangifte hebben gedaan van het delict. De politie geeft aan dat ze geen zaak van de aangifte kunnen maken. Dit is eigenlijk heel verdrietig. Ik heb een aantal jaren de zedenpolitie gecoacht in hoe zij met de verhalen van slachtoffers om kunnen gaan. Ik moedig hen aan om het verhaal te geloven. Maak er een zaak van om de dader te berechten en ook om het slachtoffer te helpen."

Hoe ga je het gesprek aan over grensoverschrijdend gedrag en misbruik?
"In gesprek met een slachtoffer helpt het om veel te luisteren en de woorden te herhalen die het slachtoffer zelf gebruikt om het misbruik aan te duiden. Vervolgens helpt dat het slachtoffer om hier verder over te praten en meer te vertellen. Als hulpverlener of omstander is het goed om zo het grensoverschrijdend gedrag te erkennen en aan te sluiten bij de ervaring van het slachtoffer. Zij hebben het verhaal vaak al meerdere keren verteld, maar hebben het idee dat niemand ooit écht geluisterd heeft."

"Je moet een grens over om naast het slachtoffer te kunnen staan, te luisteren en vervolgens ook naast hem te blijven staan."

"Samen met Mirjam Visser-Fuchs geeft ik deze webinar. Zij vertelt dat zij een keer vroeg aan een slachtoffer wat hem hielp om over de situatie te praten. Hij gaf aan dat hij het graag per telefoon zou willen doen, omdat hij dan kon zeggen: 'Ik hang wel even op.' Vervolgens gebruikten hij deze uitspraak in de echte gesprekken om aan te geven dat hij geen of nog geen antwoord wilde geven op bepaalde vragen. Dit gaf hem en de hulpverlener de ruimte en hield het gesprek luchtig, omdat er een bepaalde mate van humor in de uitspraak zit."

"Veel mensen vinden het ongemakkelijk om het gesprek over misbruik aan te gaan. Wat kan je aan iemand vragen die zoiets heeft meegemaakt? Het kan helpen om grenzen aan te geven tijdens het gesprek en ruimte te laten voor stiltes. Zo is er ook de kans om niets te zeggen. Je hoeft niet altijd overal een antwoord op te geven of te hebben. Het gesprek moet helpen om te overleven. Hier hoort soms ook humor bij."

"Wanneer je seksueel misbruik hebt meegemaakt is dit iets wat je niet zomaar los kan laten. Je hebt het ervaren, dit kan niet ongedaan gemaakt worden. Wel kan het slachtoffer door middel van verwerking het delict achter zich laten. Het slachtoffer leert als het ware te zeggen: 'Dit is hier gebeurt, in deze fase van mijn leven, maar het is nu niet meer.' Dat kost veel tijd."

Meer weten over omgaan met en praten over grensoverschrijdend gedrag? Schrijf je hier in voor de webinar van dinsdag 24 november 14:00.

Beluister onze podcast

#319 Jeffrey & dr. Wim Dekker over welvaartsevangelist Tom de Wal, anti-Joodse protesten en de NGK
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

drs. Marianne Visser
Verdieping

In het begin van Exodus lijkt God afwezig, totdat je beter kijkt

De naam van God wordt in de eerste twaalf verzen van Exodus niet genoemd en lijkt daarmee afwezig, schrijft docent Oude Testament Marianne Visser. Totdat we beter gaan kijken: Hij is wel degelijk aanwezig. In de 50 dagen tussen Pasen en Pinksteren bi

Yerusha
Video

Damesensemble Yerusha en Tenira Sturm zingen het schitterende 'Hard geslagen, vastgenageld'

'Hier vindt ons geloof een bedding, onze hoop een vaste grond. Christus rots van onze redding die verloren zondaars vond. Alle lof, eer en aanbidding voor zijn nooit volprezen naam. Wie zijn hoop op Jezus vestigt leeft in hoop die nooit beschaamt', d

Mirjam Bikker
Nieuws

CU-leider Bikker buigt niet voor 'wokisme' en rechtspopulisme: 'Christelijke idealen niet onderhandelbaar'

'Ik wil hier met nadruk zeggen dat christelijk-sociale politiek niet buigt voor links-elitair ‘wokisme’ en ook niet buigt voor rechts-populisme waar telkens maar weer de meerderheid alles zou moeten bepalen', zo stelde ChristenUnie-leider Mirjam Bikk

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: ware essentie verloren gegaan
Nieuws

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: "Ware essentie verloren gegaan"

17 maart was het St. Patrick’s Day in Ierland. Op deze feestdag wordt de komst van het christendom naar het land herdacht. Auteur Aaron Burns verdiepte zich in het onbekende verhaal van de heilige Saint Patrick. "De ware essentie van Patricius is ver

Ds. M. Messemaker
Video

Ds. Messemaker vertelt waarom het beter is om in een hospice te zijn dan op een feest

"We komen niet heel graag in een sterfhuis of op een sterfkamer. Het is zo'n ruimte waar je de dood bijna voelt. Maar tegelijkertijd is het ook zo slecht nog niet om in een sterfkamer te zijn. De Bijbel zegt zelfs dat je daar beter kunt zijn dan op e

Seyi Omooba
Nieuws

Christelijke actrice moet 350.000 dollar betalen na ontslag om ‘homofobe opmerkingen’

De christelijke actrice Seyi Omooba dacht een prominente rol te vervullen in de toneelbewerking van 'The Color Purple', maar zover zou het niet komen. Omooba werd in 2019 vanwege 'homofobe opmerkingen' die zij vijf jaar eerder op Facebook geuit zou h

Ds. A. van Lingen
Nieuws

Nieuwe dominee voor hervormd Bodegraven: ds. A. van Lingen

De hervormde gemeente (PKN) in Bodegraven verwelkomt een nieuwe predikant. Ds. A. van Lingen (foto) heeft het beroep aanvaard en neemt afscheid van Kinderdijk. Bodegraven was sinds vorig jaar vacant in verband met het emeritaat van ds. A. Baas. Van L

Woorden van leven
Column

Zaaien en oogsten: de kracht van bemoedigende woorden

‘Elk woord dat wij spreken kan een baksteen zijn om mee te bouwen, maar ook een bulldozer om mee te slopen.’ Dit is een uitspraak van Joyce Meyer die mij aanspoort om te gaan onderzoeken wat de kracht van woorden kunnen zijn. OntdekkenIn deze reis me

Meerartikelen

Rik Op den Brouw
Verdieping

Hoe ontdekken we de waarheid in een wereld vol leugens?

Het lijkt steeds moeilijker te worden om vast te stellen wat waar is. Hoe weet je of iets echt is of ‘fake’ (nep)? De voortdurende stroom aan informatie maakt het onmogelijk om vast te stellen of iets objectief, wat dat ook precies mag betekenen, of

Jeremia
Verdieping

Jeremia: de profeet die werd genegeerd maar niet kon zwijgen

De profeet Jeremia leefde in een tijd die in zekere zin op de onze leek. Het was de achtste eeuw vóór Christus en de ene grote crisis volgde op de andere. Jeremia maakte mee hoe Israël zich losmaakte uit de macht van Assyrië, daarna hoe het slachtoff

Het verhaal van Amadou: “Ik kan niet iemand zien lijden en hem niet helpen, maar ik kan mijzelf niet behandelen.”
Video

Dokter Amadou deelt in videoboodschap heftig en inspirerend verhaal

Dokter Amadou zet zich vol passie in voor zijn patiënten. Zelf heeft hij een goedaardige tumor in zijn hals die niet in het ziekenhuis geopereerd kan worden. Dankzij de schepen van Mercy Ships is de tumor alsnog verwijderd. Twintig jaar lang werkte A

Alexander Noordijk en Joël Boertjens
Video

Terugkijken: een goed gesprek over LHBTI en geloof met Alexander Noordijk

Onlangs vond de derde ochtend plaats van de serie van vijf in de jonge Amsterdamse kerk Mozaiek020. In een volle zaal met belangstellenden ging voorganger Joël Boertjens in gesprek met dominee Alexander Noordijk over het actuele thema 'LHBTI en geloo

Evangelische Hogeschool
Nieuws

Studenten Evangelische Hogeschool aan de slag met hulpvragen

Studenten van het Basisjaar van de Evangelische Hogeschool zetten zich donderdag 21 maart 2024 in voor de kwetsbare naasten in de samenleving. Dit doen ze door met diverse hulpvragen aan de slag te gaan: opruimen, schilderen, tuinieren, ontmoetingsac

Dringende oproep uit Granada, Spanje
Video

Video: Oproep van Nederlands voorgangersechtpaar vanuit Spanje

Maarten en Nelleke zijn voorgangers van een kerk in Granada, in het zuiden van Spanje. Zij hebben de opdracht gekregen om het pand te kopen of te verlaten, maar beschikken niet over voldoende geld. Daarom doen zij een oproep tot investeren in het twi

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De doornenkroon van Jezus: een verwijzing naar de gevolgen van de zonde

De doornenkroon was waarschijnlijk vervaardigd uit gedroogde takken van de Zizyphus spina, een boom die vlijmscherpe dorens heeft van wel 2,5 centimeter lang, die gemakkelijk de schedelhuid kunnen doorboren. Door op de doornenkroon te slaan drongen d

Dineke van Kooten
Column

Relatieproblemen? Als coach zeg ik: 'de fik erin'

Nog niet zolang geleden verscheen mijn tweede boek, met de uitdagende titel: ‘De fik erin. Op weg naar een vurige relatie’, bedoeld voor mannen en vrouwen in een liefdesrelatie. Noem het ordinair of ongepast taalgebruik, maar de fik erin is precies w

Ds. D.J. Diepenbroek
Video

HHK-predikant over roken: "Dat is jezelf moedwillig in gevaar brengen"

We mogen onszelf niet moedwillig in gevaar begeven, zo zegt zondag 40 van de Heidelbergse Catechismus. Wanneer we roken, grote hoeveelheden drank drinken of veelvuldig ongezond eten, doen we dat wél. Zo betuigde ds. D.J. Diepenbroek onlangs in een pr

Social media en jeugdwerk: hoe ga je ermee om?
Video

Social media en jeugdwerk: hoe ga je ermee om?

Niek Bakker vertelt over de invloed van social media op het leven van jongeren. Hoe is dat terug te zien in het jeugdwerk? En hoe ga je daar als jeugdleider mee om? “Veel mensen hebben online een andere identiteit of soms een veelheid aan verschillen

Waarom stierf Elisa aan een ziekte? Henk van Zon geeft antwoord
Video

Waarom stierf Elisa aan een ziekte? Henk van Zon geeft antwoord

De machtige profeet Elisa overleed aan een onbekende ziekte. Hoe kan het dat een gezalfde dienaar van God ziek was, terwijl hij kon bidden en zulke machtige wonderen kon verrichten? In deze Bijbelstudie geeft Henk de Zon antwoord op die vraag. Elisa

Marcus1:30-31
Verdieping

Eenvoudig geloven kan heel moeilijk zijn

Sommige Bijbelse verhalen zijn zo eenvoudig dat wij het moeilijk vinden om ze echt te geloven. Dat geldt niet alleen voor verhalen van heel, heel lang geleden, maar ook voor verhalen over Jezus. Verhalen over wat Hij gezegd en gedaan heeft. Neem nou