Prof. Nederveen: ''De anderhalve meter samenleving heeft geen toekomst"

Gesponsord18 september 2020 WI/SGP, Aart Nederveen

In de eerste week van juni beleefde ik een bevreemdend moment in mijn anders zo drukke forensentrein. Ik keek om me heen en kon in de verste verte geen medereiziger ontdekken. Toch had ik een mondkapje op, om te voorkomen dat ik anderen zou besmetten. Wie mij een paar maanden geleden had voorspeld dat dit zou gebeuren, zou ik niet hebben geloofd. Dit is ongetwijfeld een herkenbare ervaring. Onze wereld lijkt totaal veranderd, ziet UvA-professor Aart Nederveen in Zicht

Toch ga ik in deze bijdrage aan de andere kant van het bootje hangen. We zijn beland in een uitvergrote versie van de wereld waarin we de hele tijd al leefden. Nu komt nadrukkelijker boven tafel wat al sinds lang het geval was. En dat geeft te denken.
In de eerste plaats is enige historische relativering op zijn plaats. De huidige pandemie is kinderspel vergeleken met wat onze voorouders moesten meemaken. Ruim een eeuw geleden hielden infectieziekten nog huis onder kinderen. Per jaar konden er duizenden kinderen overlijden aan mazelen en kinkhoest. Mijn opa kwam uit een gezin van 12 kinderen, waarvan er maar zes de volwassen leeftijd bereikten. Stel je voor dat er geen 7000 volwassenen, maar 7000 kinderen waren overleden in de afgelopen maanden. En ook: eind jaren zestig was er nog de Hongkonggriep die wereldwijd wel een miljoen slachtoffers eiste. Wie even doorzoekt op internet kan vinden dat er op dit moment nog steeds veel meer mensen sterven aan tbc, hepatitis, aids en malaria dan aan het coronavirus. Is onze reactie op het virus overdreven?

Verdriet krijgt vleugels
Wie dierbaren heeft verloren in de afgelopen tijd, wordt door deze nuancerende cijfers niet opgebeurd. Dat is begrijpelijk. Maar het lijkt alsof dit verdriet vleugels krijgt: het verdriet van enkelen moet het verdriet van allen zijn en maakt ons collectief angstig. Toen burgemeester Halsema niet had ingegrepen bij de demonstratie op de Dam, werd haar voor de voeten geworpen dat dit een klap in het gezicht was van alle zorgmedewerkers. Ik kan me bij dit verwijt wel iets voorstellen, maar de achterliggende logica is minder vanzelfsprekend dan ze lijkt. Natuurlijk, demonstreren zou kunnen leiden tot nieuwe besmettingen; ons handelen heeft altijd gevolgen. Maar precies doorzien van de keten van oorzaak en gevolg is vaak een illusie. Wat zorgt ervoor dat we daar nu anders over denken?

De vraag leeft bij ons allemaal: gaan we onze oude moeder wel of niet bezoeken?

Momenteel vindt een levendige discussie plaats of we niet enorm overdrijven met onze reactie op het virus. Hoe dat ook zij, als eerste reactie op het virus was de intelligente lockdown begrijpelijk. Nu het stof begint neer te dalen en we wennen aan de situatie dat corona onder ons is, dringt de vraag zich op wat er precies moet gebeuren in de komende tijd. De lockdown was niet alleen een adequate reactie op de uitbraak van het virus, maar laat tevens zien wat voor mensen wij zelf zijn. De lockdown-maatregelen brengen de normaliter onzichtbare sociale structuren aan het licht. Wat voor mensen leven er in een 1,5-meter samenleving en waarom worden we boos als iemand de regels schendt?

Lockdown en verbondenheid
Om in aansluiting hierop een slag dieper te graven, wil ik u meenemen naar een dilemma dat we allemaal in meer of mindere mate hebben ervaren in de afgelopen tijd. Dat is de vraag: gaan we onze oude moeder wel of niet bezoeken? We moeten kiezen uit twee kwaden. Of onze moeder kwijnt weg, omdat ze het zonder de nabijheid moet stellen van haar geliefden of we lopen de kans haar en de mensen in haar omgeving te besmetten. Ingewikkeld. Of is er nog meer te zeggen? Vergelijken we in deze casus twee vergelijkbare, maar helaas conflicterende overwegingen? Ik denk het niet. De eenzaamheid van onze moeder is namelijk een primair besef dat zich aan ons opdringt. In onze verbeelding zien we dat onze moeder ons mist. En andersom: wij missen haar. Hier is dus sprake van een fundamentele verbondenheid tussen mensen. Onze moeder doet een appel op ons.

Maar niet alleen de relatie met onze moeder speelt een rol in onze overwegingen, ook de kans op besmetting laten we zwaar wegen. Zonder het te weten kun je het virus immers bij je dragen en anderen besmetten. Wil je dat voorkomen, dan moet je zorgen dat je bij anderen uit de buurt blijft. Maar hoe groot is de kans eigenlijk dat je het virus bij je draagt zonder het te weten en anderen besmet? Die getallen kan ik u niet geven, al lijkt het aannemelijk dat die kans niet heel groot is. Er is momenteel geen consensus over hoe groot of klein die kans precies is. Het is zelfs zo dat die kans afhangt van ons voortschrijdend inzicht in hoe het virus precies werkt. Het coronavirus is bijvoorbeeld nu al minder besmettelijk dan toen we er voor het eerst van hoorden.

Aart Nederveen is hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en hoofdredacteur van het blad Wapenveld. Deze bijdrage is gepubliceerd in Zicht, een uitgave van het Wetenschappelijk Instituut van de SGP.

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho