Moeilijke Bijbelteksten: Waarom offerde Abraham voor Izak?

God23 september 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag waarom Abrahams een ram offerde in plaats van Izak.

Iemand met niet alleen grote rijkdom, maar ook met een bijzondere geestelijke ‘bagage’ is er alles aan gelegen dit door te geven aan de volgende generatie van zijn nageslacht. Maar als zijn vrouw onvruchtbaar is, dan lijkt heel die nalatenschap in gevaar. Dat was de situatie waarin Abraham zich bevond. Niemand wil zijn nalatenschap overdragen aan mensen buiten de familie en zeker niet aan een vreemdeling (Gn 15:2).

God kende die situatie ook. Sterker, Hij was verantwoordelijk voor Abrahams ‘bagage’. Daarom handelde God uiteindelijk ten gunste van Abraham zodat hij een eigen zoon kreeg. Hij liet die geboorte aankondigen en dat die zoon Izak genoemd moest worden (17:19).

Izak interpreteerde zijn vaders woorden blijkbaar als een kind. Hij vertrouwde volledig op zijn vader.

Gods beproeving van Abraham
Maar toen kwam er een dag waarop God Abraham aansprak over die zoon, over Izak. Hij moest hem meenemen naar een plaats en daar aan God brandofferen. Dit was een beproeving van Godswege (22:1). Opvallend is dat God het over een brandoffer (Hebr. ’olah) heeft, dat is een offer dat geheel aan God werd gewijd en was bedoeld om Hem te eren. Waarom zou God vragen om Hem zo te eren? Toch wist Abraham dat wat God aan hem gegeven had Hij ook weer mocht terugnemen (Job 1:21).

Izaks leeftijd
Izak kende God nog niet zo goed als zijn vader. Dat blijkt uit de vraag die hij onderweg naar de offerplaats stelde: ‘Waar is het offerdier voor het brandoffer?’ (22:7) Toen openbaarde Abraham zijn zoon wat er stond te gebeuren: ‘God zal Zichzelf voorzien van een offerdier voor het brandoffer, mijn zoon.’ Izak interpreteerde zijn vaders woorden blijkbaar als een kind. Hij vertrouwde volledig op zijn vader. Er staat dat dit hem geruststelde. Daardoor gingen zij eensgezind (Hebr. jachad) op naar de offerplaats.

Er zijn uitleggers, vooral rabbijnen, die om allerlei redenen beweren dat Izak een volwassen man was, maar als dat zo was dan zou Izak niet meer zo’n groot vertrouwen hebben gehad in zijn vader. Misschien zelfs ook niet in God. Izak laat in zijn vraag en reactie echter blijken de situatie niet goed te hebben ingeschat. Een volwassen Izak zou verontwaardigd hebben gereageerd. De kans dat er zomaar een offerdier op die berg zou zijn, was bijzonder klein.

Gods opdracht om Izak te offeren heeft niets te maken hebben met verlossing van de macht van satan, waarvoor de Here Jezus Zich liet martelen en doden.

Op de offerplaats bouwde Abraham een altaar van stenen. Opnieuw een aanwijzing dat Izak te jong was om zware stenen te sjouwen. Maar waarschijnlijk heeft hij zijn vader wel geholpen. Toen kwam het moment dat Izak als brandoffer gereed moest worden gemaakt en Izak laat alles over zich heen komen. Ook dat wijst erop dat Izak het als een spel heeft opgevat en zijn vader volledig vertrouwde. Dan staat er dat Abraham zijn zoon op het altaar legde. Hoe kan een oude man van over de 100 jaar een volwassen man op het altaar hebben gelegd?

Abraham wijdt zijn zoon
Pas op het moment dat Izak zijn vader het mes zag trekken om zijn keel door te snijden zal hij grote angst hebben gekregen. Toen pas begreep hij dat het geen spel was. Hij zou geofferd gaan worden. Maar op dat cruciale moment waarop Abraham definitief zijn zoon aan God wijdde, greep God in. Hij had gezien dat Abraham God boven alles lief had en Hem vreesde.

Christelijke uitleggers vergelijken dit met wat God, de Vader, de Here Jezus, Zijn Zoon, liet overkomen. Maar dat is appels met peren vergelijken. In de eerste plaats was de Here Jezus van oorsprong geen mens. Gods opdracht om Izak te offeren heeft niets te maken hebben met verlossing van de macht van satan, waarvoor de Here Jezus Zich liet martelen en doden. Aan satan gebonden mensen zijn immers niet in staat die macht over zichzelf te verbreken. Laat staan over anderen. Izaks offer had ook een Hebreeuwse setting en geen christelijke. Bovenal zou het beproeven van Gods liefde voor de Here Jezus onzinnig zijn. Kortom, er is geen relevant verband. Het lijkt er slechts op.

Het eigenlijke brandoffer
Toen zag Abraham, tegen de verwachting in, plotseling een ram die met zijn horens verstrikt was in het struikgewas. Abraham begreep meteen dat dit van Gods Hand zo geregeld was. Hij ving de ram, haalde Izak van het altaar en brandofferde de ram. Belangrijk zijn de woorden: ‘… in plaats van zijn zoon.’ (vs 13) Waarom is dit belangrijk? Op de eerste plaats is het opmerkelijk wat er gebeurde. Eigenlijk was, door het ingrijpen van Gods engel, het offeren afgeblazen. God was bevredigd in wat Hij had gezien. De beproeving was goed doorstaan. Waarom werd dan toch nog een brandoffer aan God gebracht? Deze kern van het gebeuren zien veel uitleggers over het hoofd.

De offergebeurtenis lijkt van Izak een volwassen man gemaakt te hebben.

In de Bijbel staat de ram meestal voor een brandoffer dat bij een ander offer werd gevoegd. Maar er was toch geen voorafgaand offer, want Izak werd niet geofferd? In dit geval was de ram echter een wijdingsoffer (Ex 29:22; Lv 8:22). Wie werd er dan gewijd? Niemand anders dan Izak. Er gebeuren dus twee dingen op die berg. Niet alleen ter beproeving van Abraham (feitelijk het wijden van Izak aan God in Abrahams hart), maar ook de fysieke wijding. Daarom kon de engel, in diens afkondiging namens God, tweemaal spreken over nageslacht (namelijk Izak): ‘Jouw nageslacht zal innemen de poort van zijn vijanden. In jouw nageslacht zullen alle natiën van de aarde worden gezegend …’ (Gn 22:17-18). Gods Verbondsbelofte aan Abraham (zijn geestelijke ‘bagage’) ging op dat moment over op Izak.

Abrahams afname
Het wordt nog opmerkelijker als blijkt dat Izak vanaf dat moment Abraham verliet, want er staat dat Abraham alleen terugkeerde en in Berseba verbleef (vs 19). Waar was Izak dan gebleven? Izak had een eerste grote ervaring gehad met God. Volgens sommige uitleggers vertrouwde Izak zijn vader niet meer nadat hij hem had geprobeerd te offeren. Dat is onzin en staat niet in de Bijbel. De vraag is of Izak de engel ook had horen spreken tegen Abraham. Waarschijnlijk wel.

In het vervolg van het boek Genesis neemt Abraham af in betekenis. Eerst stierf zijn vrouw Sarah (23:2) en dat gaf aanleiding voor het inrichten van een eigen graftombe.
Daarna bleek Abraham zich te realiseren oud te zijn (24:1). Hij wilde dat zijn zoon Izak nog voor zijn dood een vrouw had, zodat zijn hele nalatenschap doorgegeven werd aan een volgende generatie van zijn eigen nageslacht.

De nieuwe patriarch
Toen de door God gekozen vrouw naar Izak werd gebracht bleek hij in de Négév (het uiterste zuiden van het beloofde Land) te wonen (24:62). De offergebeurtenis lijkt van Izak dus een volwassen man gemaakt te hebben. Weer een argument dat hij dat eerst nog niet was. Hij was op zichzelf gaan wonen en zou Abrahams nalatenschap erven en voortzetten.

Praatmee

Beluister onze podcast

#319 Jeffrey & dr. Wim Dekker over welvaartsevangelist Tom de Wal, anti-Joodse protesten en de NGK
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

vaccinatie
Nieuws

SGP-Kamerlid kraakt VVD-wetsvoorstel over vaccinatieplicht: 'Onverstandig plan'

De VVD komt met een wetsvoorstel om ongevaccineerde kinderen uit de kinderopvang te weren als de vaccinatiegraad te laag is. 'Onverstandig plan', zo stelt SGP-Kamerlid Diederik van Dijk via het sociale mediaplatform X. Aanleiding voor het VVD-wetsvoo

Ds. M. Klaassen
Video

Ds. Klaassen vertelt hoe Jezus vrucht kon dragen door te sterven

“Dat zaad moet de aarde in. En weet je wat er dan gebeurt? Dan gaat het groeien en draagt het vrucht. Dat beeld past de Heere op Zichzelf toe: ‘Als Ik vrucht wil voortbrengen, dan moet Ik net als dat tarwegraan eerst sterven’”, stelt ds. M. Klaassen.

Doopdienst Tennessee
Positief nieuws

93 mensen gedoopt tijdens spontane doopdiensten in Amerikaanse megakerk

Een megakerk in de Amerikaanse staat Tennessee heeft op één dag 93 mensen gedoopt tijdens vier kerkdiensten. De doopceremonies stonden niet op de planning, ze kwamen spontaan tot stand, zo laat de Christian Post weten. De First Baptist Church of Hend

Leerling
Nieuws

Ontslagen docent spant nieuwe rechtszaak aan na weigeren trans-voornaamwoorden

Een docent uit het Engelse Nottingham werd onlangs door haar school op straat gezet. Reden hiervoor is dat de vrouw weigerde om een achtjarige leerling voortaan met trans-voornaamwoorden aan te spreken. Haar werkgever noemde de handeling van de docen

Britse christenen bezorgd over nieuwe definitie extremisme
Nieuws

Britse christenen bezorgd over nieuwe definitie extremisme

De Britse regering bracht op 14 maart een nieuwe definitie van het woord extremisme uit, als reactie op de toenemende haatzaaiende taal in het land. Christenen zijn echter bezorgd over de definitie, zo schrijft Evangelical Focus. De nieuwe definitie

Wim Dekker
Podcast

Dr. Wim Dekker: “Essentieel dat kerken erkennen dat elkaar pijn is gedaan”

“In kerkelijke kringen en onder christenen is het zeldzaam om oprechte verontschuldigingen te horen. Dit gebrek aan erkenning van fouten is kwalijk. Daarom juich ik de schuldbelijdenis van de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) toe”, aldus theoloo

Ds. W.J. Westland over God met ons
Video

Ds. W. J. Westland over Psalm 46: "God is een toevlucht en een veilige vesting"

“Straks is het over met al het geweld, met alle pijn, met alle gebrokenheid." Ds. W. J. Westland vertelt in zijn meditatie over Psalm 46: 9-12 meer over deze hoopvolle boodschap. “Psalm 46 is een loflied en een danklied dat vol is van het vertrouwen

ds. R. de Jong
Nieuws

CGK Elburg ziet ds. R. de Jong graag komen

De christelijke gereformeerde kerk in Elburg heeft een beroep uitgebracht op ds. R. de Jong (zie foto). De Urker predikant is bij de Elburgers in beeld als opvolger van de vorig jaar naar Rotterdam-Kralingen verhuisde ds. J. de Bruin. Tijdens een led

Meerartikelen

Toscane
Column

Italiaanse regio Toscane heeft behoefte aan kerkplanters

Recent kwamen we in Italië in contact met een wel erg energieke dame. Ze is een gepensioneerd advocate, 67 jaar en gewend de hele wereld rond te reizen. Ze heeft een huis in een stadje in het zuidoosten van Toscane, met de bedoeling hier in de toekom

Matthijs Voskuil
Nieuws

Christenen vragen aandacht voor verslavingsproblematiek tijdens Week van Verslaving

De Vluchtheuvel en Stichting Chris & Voorkom vragen in de Week van Verslaving aandacht voor verslavingsproblematiek onder (kerkelijke) jongeren. In de jongerencommunity BasiC vertellen deze week diverse jongeren over hun gok-, eet- of pornoverslaving

dr. Christine Boshuijzen-van Burken
Nieuws

Technische Universiteit Eindhoven verwelkomt nieuwe hoofddocent Christelijke Filosofie

Stichting voor Christelijke Filosofie heeft, met ingang van 1 maart 2024, dr. Christine Boshuijzen-van Burken als universitair hoofddocent Christelijke Filosofie benoemd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). In de aanstelling zal Boshuijze

Ds. Kees Kant
Verdieping

Is de strijd tussen Israël en Hamas werkelijk een 'Bijbelse' broedertwist?

In tal van Bijbelstudies, artikelen en preken is in de afgelopen decennia het conflict tussen Israël en de omliggende Arabische volken uitgelegd als een eeuwenoude broedertwist. Een conflict dat teruggaat tot Izaäk en Ismaël. Hagar wordt met haar zoo

Paul en Sophie van Dormael
Levensverhaal

Paul en Sophie van Dormael moesten in twee jaar tijd twee kinderen begraven

Het is onnatuurlijk om als ouder je kind te overleven. Toch overkwam het Sophie en Paul van Dormael. Ze verloren in twee jaar tijd twee van hun vier kinderen. In oktober 2021 overleed hun zoon Dick aan een spierziekte en vorig jaar januari overleed h

Christelijk Koor Jigdaljahu
Video

Christelijk koor Jigdaljahu zingt Psalm 136: 'Looft de Heer, want Hij is goed'

'Looft de Heer, want Hij is goed, trouw in alles wat Hij doet. Want Zijn goedertierenheid Zal bestaan in eeuwigheid.' Dit zijn de woorden van het eerste vers van de bekende psalm 136. De psalm werd vorige maand door Christelijk koor Jigdaljahu op sch

Dr. C. A. van der Sluijs
Opinie

Waar is ons kerkelijk besef gebleven in deze tijd?!

Behoudende predikanten zien de huidige afbrokkeling van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) met pijn, verdriet en grote zorg aan. Zo laten de mannenbroeders van de stichting Bewaar het Pand weten. Deze ontwikkeling mag ons allen met zorg vervu

Yerusha
Video

Damesensemble Yerusha en Tenira Sturm zingen het schitterende 'Hard geslagen, vastgenageld'

'Hier vindt ons geloof een bedding, onze hoop een vaste grond. Christus rots van onze redding die verloren zondaars vond. Alle lof, eer en aanbidding voor zijn nooit volprezen naam. Wie zijn hoop op Jezus vestigt leeft in hoop die nooit beschaamt', d

Mirjam Bikker
Nieuws

CU-leider Bikker buigt niet voor 'wokisme' en rechtspopulisme: 'Christelijke idealen niet onderhandelbaar'

'Ik wil hier met nadruk zeggen dat christelijk-sociale politiek niet buigt voor links-elitair ‘wokisme’ en ook niet buigt voor rechts-populisme waar telkens maar weer de meerderheid alles zou moeten bepalen', zo stelde ChristenUnie-leider Mirjam Bikk

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: ware essentie verloren gegaan
Nieuws

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: "Ware essentie verloren gegaan"

17 maart was het St. Patrick’s Day in Ierland. Op deze feestdag wordt de komst van het christendom naar het land herdacht. Auteur Aaron Burns verdiepte zich in het onbekende verhaal van de heilige Saint Patrick. "De ware essentie van Patricius is ver

Ds. M. Messemaker
Video

Ds. Messemaker vertelt waarom het beter is om in een hospice te zijn dan op een feest

"We komen niet heel graag in een sterfhuis of op een sterfkamer. Het is zo'n ruimte waar je de dood bijna voelt. Maar tegelijkertijd is het ook zo slecht nog niet om in een sterfkamer te zijn. De Bijbel zegt zelfs dat je daar beter kunt zijn dan op e

Seyi Omooba
Nieuws

Christelijke actrice moet 350.000 dollar betalen na ontslag om ‘homofobe opmerkingen’

De christelijke actrice Seyi Omooba dacht een prominente rol te vervullen in de toneelbewerking van 'The Color Purple', maar zover zou het niet komen. Omooba werd in 2019 vanwege 'homofobe opmerkingen' die zij vijf jaar eerder op Facebook geuit zou h