De grenzen van kerk-zijn in crisistijd en de kansen van de huiskerk

Gesponsord23 juni 2020 Hans Maat
hans maat

De afwezigheid van gezamenlijke vieringen en erediensten is het meest voelbare gemis voor veel christenen, ziet Hans Maat. Natuurlijk kunnen we online gaan, maar dat lijkt mij op termijn niet vol te houden. In deze tijd van beperkingen, ontstaat er wereldwijd opnieuw aandacht voor het fenomeen van huiskerken en missionaire gemeenschappen. Ze zijn overzichtelijk, relationeel, gericht op echte participatie en ze zijn missionair in de eigen netwerken en buurt. Wordt het geen tijd om ook in Nederland de huiskerkbeweging serieus te gaan nemen?

Als Evangelisch Werkverband zijn we daar al experimenteel mee bezig: het opstarten van huiskerken. We zien al langere tijd het succes van huiskerkbewegingen wereldwijd. Dat lijkt me een goede spiegel voor ons Westers kerkmodel, wat meer is gecentreerd rond gebouwen, erediensten en prediking én de inzet van betaalde professionals(predikanten en kerkelijk werkers). Naast de krachtige kant van een goed geregelde kerk, is er ook de keerzijde: teveel christenen die vrij makkelijk consumeren in kerkdiensten. Ons valt ook op dat het betrekken van niet-gelovigen moeilijk is voor velen in de traditionele kerken.

De kerk groeit vanuit de huizen

In het Reformatorisch dagblad las ik recent een uitstekend artikel van André van Grol, directeur van de SDOK. Hij beschrijft hoe Westerse christenen zichzelf vooral organiseren vanuit ‘pulpit down’, in plaats vanuit ‘household up’. We komen samen in kerkgebouwen rondom de preekstoel. Andre legt uit dat in een land als China de ‘pulpit down-kerken’ volledig zijn lamgelegd in coronatijd, net als hier trouwens, maar dat ‘household up’ kerken niet worden getroffen door de overheidsmaatregelen. Waarom groeien juist huiskerken in landen waar christenen worden gedwarsboomd of vervolgd? Omdat christenen daar het Evangelie wel moeten verspreiden via buren en bestaande netwerken. De kerk groeit vanuit de huizen.

Veel kerken in Nederland worden in deze periode natuurlijk creatief. Kerken proberen, binnen de bestaande en beperkende maatregelen, nog enigszins de gemeenschap in stand te houden. Toch hoop ik dat het besef meer en meer doordringt dat kerk-zijn niet allereerst gaat over gebouwen, diensten en dominees. Iets wat in mijn protestantse traditie over het algemeen wel erg belangrijk wordt gevonden. De gebouwen zijn immers grotendeels dicht, de diensten voorbij, behalve online en de dominee kan niet optimaal functioneren. 

Ook de vroege kerk is een aantrekkelijk voorbeeld omdat dit beschreven is in de Bijbel. Als we kijken naar het boek Handelingen en naar de eerste eeuw, dan zien we hoe de eerste christenen er niet allereerst op gericht waren om een kerkgebouw neer te zetten en op zondag de deuren te openen. Nee, we weten dat zij als huishouden – en dat was breder dan het gezin alleen – het evangelie deelden en vierden binnen de eigen kleine gemeenschap. Het hoofd van het gezin werd uitgedaagd om voor te gaan en zijn verantwoordelijkheid te nemen. Best interessant: een inspirerende vaderfiguur of pater familias die in de familie geestelijk leidt en investeert. Elk lid van het huishouden werd getraind en toegerust om het Evangelie te prediken en de gemeente te dienen. Dit spreekt mij aan omdat wij als Evangelisch Werkverband zoekende zijn hoe we discipelen kunnen vormen en toerusten die op hun beurt weer discipelen maken.

Voordat ik een aantal voordelen van huiskerken benoem, wil ik stellen dat ik zelf niet geloof in één smaak. Ik houd van megakerken, gezellige dorpskerken, traditionele stadsgemeenten of vergaande vormen van pionieren. Het heeft allemaal zijn plaats. Maar ik zie ook die geweldige behoefte aan geestelijke begeleiding, wat ‘evangelischen’ vaderschap noemen. Ik zie behoefte aan het delen van diep geestelijk leven, naar samen leren door samen dingen te doen, naar gebed voor en met elkaar en naar een Evangelie dat relevant is voor héél het leven en voor onze directe omgeving. Dat zijn kansen die in een huiskerk of thuiskerk kunnen worden verzilverd.

In het bekende magazine ‘Christianity Today’ las ik een evenwichtig artikel over de huiskerk. Daarin wordt gesteld dat er gezonde én ongezonde expressies zijn, maar dat er een aantal grote voordelen aan zitten, die ook interessant zijn voor ons:
-Ze zijn zeer bedreven in het vormen van discipelen en het maken van discipelen. Ze vermenigvuldigen zich snel
-Er worden meer leiders gevormd die geloof weten te integreren op leiderschapsposities, ook buiten de kerk in de gewone samenleving
-Ze zijn eenvoudig, zonder glamour en relationeel
-De kosten zijn zeer laag
-Ze zijn uiterst contextueel, ofwel: gericht op hun omgeving en op het bouwen van relaties.
-De drempel is laag, want je kent elkaar al van de bakker, het sportveld of de buurtbarbecue

Als Evangelisch Werkverband lopen we tegen de grenzen op ten aanzien van de investering van bestaande gemeenten die maar niet willen groeien. We begrijpen hoe lastig het is om veranderingsprocessen door te maken en we houden van traditionele kerken. Maar het wordt lastig als we wel kansen zien voor groei maar die niet worden benut omdat de boel bijeen moet worden gehouden omwille van de lieve vrede, of dat visionaire bewogen gemeenteleden als lastig worden ervaren. Hoe mooi is het als gemeenteleden getraind willen worden in discipelschap en in het delen van het evangelie in hun eigen netwerken?

Mijn advies zou zijn: kunnen plaatselijke kerkenraden niet meer stimuleren dat bepaalde gemeenteleden onder begeleiding starten vanuit hun huis?  Zou leiderschap dat de heiligen toerust tot dienstbetoon niet meer dan ooit de cultuur moeten zijn in onze gemeenten? Dat mag van mij het ‘nieuwe’ normaal wel worden. Dan denken we niet langer in termen als : ‘we raken ons kader kwijt’ maar gaan investeren in gelovigen die op hun beurt weer anderen betrekken en vormen. Het evangelie is toch een vermenigvuldigingsmodel? Het gaat mij dus om een toerustingscultuur en ook om de praktische vertaling naar een beweging van huiskerken en kleine gemeenschappen.

Als missionaire en toerustende organisatie gaan we daar meer op inzetten. In diverse vormen en varianten, ook in combinatie met erediensten en grotere samenkomsten. Omdat we geloven in meerdere vormen van kerk-zijn en in effectieve evangelisatie in de buurt en in je eigen netwerk.

Hans Maat is directeur Evangelisch Werkverband

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho