Dat was een klassiek geval van de verhouding tussen doel en middelen. Het doel van verkeerslichten is niet dat we iedere dag een paar minuten stilstaan op straat, maar dat we allemaal weer veilig thuiskomen. Verkeerslichten zijn geen doel maar een middel. En gelukkig realiseerde ik mij dat tijdens mijn rijexamen. Maar hoe makkelijk kunnen we soms doel en middelen door elkaar halen.

Juist op dat punt botst Jezus nogal eens met de Farizeeën en schriftgeleerden. Vlak voor zijn arrestatie en veroordeling gebeurt dat ook weer. Hij wordt in die tijd doorlopend op de huid gezeten door de leiders van het volk. Die proberen hem iets te laten zeggen waarmee hij zichzelf in de problemen zal brengen. Jezus blijft de redelijkheid zelf en geeft wijze en liefdevolle antwoorden op al hun vragen. Maar uiteindelijk lijkt hij toch ineens te ontploffen. In Mattheüs 23, vers 27 en 28, lezen we:

Wee jullie, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, jullie lijken op witgepleisterde graven, die er van buiten wel fraai uitzien, maar vol liggen met doodsbeenderen en andere onreinheden. Zo lijken ook jullie voor de mensen uiterlijk op rechtvaardigen, terwijl jullie innerlijk vol huichelarij en wetsverachting zijn.

Zo’n uitbarsting is best wel begrijpelijk. Als je de hele dag door op een misselijke manier wordt getreiterd dan komt er toch een keer een eind aan je geduld. Maar is dit echt een woedeaanval? Valt Jezus hier uit zijn rol van wijze en liefdevolle leraar?
De kern van zijn verwijten is de tegenstelling tussen uiterlijk gedrag en innerlijke houding. Jezus verwijt zijn tegenstanders niet dat ze slecht zijn, maar dat ze doen alsof ze goed zijn. Ze richten al hun inspanning op normen en waarden, maar lopen weg voor de innerlijke worsteling die ieder mens heeft.

Daarmee zijn we bij onszelf aangeland. Want braaf gedrag als camouflage van onze innerlijke worsteling, daar kunnen wij allemaal wat van. Er is misschien geen religie in de wereld die zoveel schijnheiligheid heeft voortgebracht als de christelijke kerk. Maar Jezus roept hier zijn tegenstanders - en ook ons als lezers - terug naar de werkelijkheid: het valt niet mee om goed te doen en lief te hebben. We zitten onszelf daarbij voortdurend in de weg. Jezus vestigt de aandacht op die innerlijke worsteling en roept op tot realisme: omarm de werkelijkheid en stop met ontkennen. Goedheid begint niet met het juiste gedrag, maar met de erkenning dat het bij onszelf van binnen eigenlijk wel een aardige puinhoop kan zijn.

En ja, Jezus gebruikt hier harde woorden om zijn punt te maken. Maar zijn critici hebben hun hart begraven onder een dikke laag pleisterwerk, dus hij moet echt heel hard roepen om daar doorheen te komen. Jezus zal heel binnenkort door zijn tegenstanders tot zwijgen gebracht worden en dit is zijn laatste kans om een barst te maken in het verstikkende masker dat zij dragen. Zijn harde woorden zijn geen scheldkanonnade, maar een uiterste poging om hulp te bieden. Want dat is toch wat hij eigenlijk met iedere gesprekspartner probeert te doen: hem of haar inspireren tot een leven met God en met de mensen - en met zichzelf, niet te vergeten!

Vlak voor zijn eigen dood, vlak voordat de schijnheiligheid van zijn tegenstanders hem in diep lijden zal storten, is dit de houding die Jezus kiest. Zij proberen hem tot zwijgen te brengen door hem te doden, maar hij probeert hun verdorde en bijna dode hart weer aan de praat te krijgen. Met dat doel negeert hij bewust allerlei rode stoplichten die in het sociale verkeer gebruikelijk zijn. En terecht.

Arie-Jan Mulder is spreker en schrijver. Bezoek hier zijn website.