Aan de feitelijke breuk binnen de GKv ging een langdurige periode vooraf vol kerkelijke conflicten over uiteenlopende kwesties. Daarbij ging het voornamelijk om de waardering van de Vrijmaking (de kerkscheuring in 1944, red.) en het omgaan met de gereformeerde belijdenis. Er bestond aan de ene kant diepgaande zorg over de loyale binding aan de gereformeerde belijdenis van ambtsdragers. Aan de andere kant ervoer men een te knellende binding aan de letterlijke bewoording van de belijdenis, die de binding aan de Schrift te boven dreigde te gaan. Gemeenteleden konden elkaar niet meer bereiken.

Op 31 oktober 1966 verscheen de Open Brief van ds. Berend Schoep en 24 andere vooraanstaande vrijgemaakten. Zij keerden zich tegen het ‘vrijmakingsgeloof’: het ‘geloof’ dat Christus zijn kerk vergadert via de bedding van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, voortgekomen uit de Vrijmaking van 1944. De inhoud van de Open Brief werd veroordeeld door de GKv en ds. Snoep weggestuurd van de synode. Ook andere ambtsdragers werden geschorst en afgezet. Het rumoer leidde tot een nieuwe, landelijke kerkscheuring en het ontstaan van de NGK.

"De synode heeft (in 1967, red.) een maatregel getroffen die alle schijn heeft van tucht, zonder met dominee Snoep in gesprek te gaan", zegt dominee en kerkrechtdeskundige Kornelis Harmannij naar aanleiding van de spijtbetuiging in het ND. Volgens hem heeft er "corruptie van het kerkrecht" plaatsgevonden. Hij is samen met voorzitter Tiemen Dijkema van de Deputaten Kerkelijke Eenheid initiatiefnemer van de spijtbetuiging. "De Bijbel leert dat je ook verantwoordelijk bent voor de daden van je voorgeslacht", voegt Harmannij toe.

Dit is weer een nieuwe stap in het eenwordingsproces tussen NGK en GKv. Een eerdere stap werd gezet in 2017, precies vijftig jaar na de kerkscheuring. Met een gezamenlijke avondmaalsdienst werden door GKv en NGK in de Nieuwe Kerk in Kampen de onderlinge verbondenheid gemarkeerd. Aanwezigen schreven op wat niet meer goedgemaakt kon worden en die briefjes werden in een kruik gedaan en verzegeld voor Gods aangezicht. "Pijn over breuk GKv/NGK werd uitgesproken en erkend", schreef Ad de Boer, lid van de regiegroep eenwording NGK en GKv.

Dit fusieproces wordt vervolgd op de generale synode van de GKv en landelijke vergadering van de NGK tussen februari en juni 2020. Het streven van de regiegroep is dat de twee kerkverbanden uiterlijk in 2023 zijn gefuseerd. Onderstaande indrukwekkende video maakt duidelijk hoe de NGK en GKv na een pijnlijke kerkscheuring elkaar weer vinden. Bekijk de video en lees meer over de spijtbetuiging van de GKv in het Nederlands Dagblad: