Wat is het?
Eenzaamheid is een gevoel van afgewezen te worden door anderen, dus de mensen om je heen sluiten jou buiten. Alleen zijn is duidelijk iets anders dan eenzaamheid. Alleen zijn betekent gewoon dat er niemand om je heen is, maar je kunt je daar nog prima bij voelen.

Bij eenzaamheid is dat anders, je hebt veel meer het gevoel geïsoleerd te zijn van de buitenwereld. Je mist bijvoorbeeld een partner of vrienden, je verlangt naar relaties. Eenzaamheid is een gevoel dat knaagt aan je. Je kunt er zelfs ziek en depressief van worden. De oorzaak kan heel verschillend zijn, maar soms komt het gewoon door het gemis aan sociale vaardigheden om contact te leggen met anderen.

Eenzaamheid is in ons land uitgegroeid tot een groot maatschappelijk probleem. Het aantal eenzame mensen is de laatste jaren enorm toegenomen. Uit een bevolkingsonderzoek bleek, dat bijna 40% van de bevolking van 19 jaar en ouder zich soms korte of lange tijd eenzaam voelt. Ruim 8% was ernstig of zeer ernstig eenzaam, in dat geval is er sprake van lijden. Natuurlijk komt dit ook door de vergrijzing van de samenleving, ouderen maken gemakkelijker mee dat vrienden en familie om hen heen overlijden en dan ligt bij sommige mensen eenzaamheid op de loer.

Maar ook jongeren kunnen te maken krijgen met eenzaamheid. Dat lijkt onmogelijk in de huidige tijd, waarin sociale media overheersen en je slechts een muisklik verwijderd bent van verbinding met anderen, maar onderzoek wijst anders uit. Feitelijk kan iedereen te maken krijgen met eenzaamheid en ook jongeren met een uitgebreid sociaal netwerk. Het kan zelfs bij sommige mensen ernstige gevolgen met zich meebrengen, zoals een depressie.

Maar… ook in de kerk?
Het klinkt wellicht vreemd, maar helaas vinden we ook eenzame mensen in kerken. Feitelijk zou je het daar niet verwachten, omdat God niemand buitensluit en dus zouden christenen dat ook niet moeten doen. De werkelijkheid is echter dat je je ook in een groep gelovige mensen eenzaam kunt voelen. Je hebt bijvoorbeeld het gevoel dat alle anderen contact met elkaar hebben en dat jij er buiten valt, je past er eigenlijk niet bij.

Nu is eenzaamheid voor ieder mens anders. Sommigen hebben nu eenmaal minder behoefte aan gezelschap dan anderen en dat moet ook gewoon mogelijk zijn. Maar de meeste mensen hunkeren juist heel erg naar gezelschap. Men voelt zich soms gevangen in een gevangenis van eenzaamheid en weet daar niet uit te breken. In die zin kan eenzaamheid een gevangenis van satan zijn, waar men uit bevrijd zou moeten worden. Het kan zelfs dat je midden in het leven staat, je doet overal aan mee en je voelt je toch alleen. Er zijn mensen die een hele rij vrienden en kennissen hebben, maar al die contacten blijven steken bij de buitenkant. In stilte schreeuwt men om iemand die daar doorheen breekt, iemand met wie je kunt delen wat je werkelijk bezighoudt. Maar ze hebben ‘t allemaal zo druk, ze zien je niet staan!

Groepsvorming in de gemeente
Groepsvorming in de gemeente komt op veel plaatsen voor. Bijvoorbeeld als we met elkaar na de kerkdienst koffiedrinken. Dan zijn het meestal dezelfde mensen waar niemand bij staat. Men vormt dan groepjes met bekenden, familie of vrienden, want dat voelt veilig en helaas heeft men dan geen aandacht voor wie alleen staat. Als je vaak alleen staat, ga je er tegenop zien om bij het koffiedrinken na de dienst nog te blijven en mogelijk zelfs om naar de dienst te gaan. Het probleem lost zich dus wel op, maar niet op de goede manier.

Er zijn nu eenmaal mensen die moeilijk aansluiting vinden en het kost soms heel veel moeite om een beetje bekend te worden bij de mensen en ook… geaccepteerd. Men heeft dan vaak de neiging om zich dan maar terug te trekken. Je gaat anderen nu eenmaal niet vertellen dat je er zo graag bij wilt horen. Maar omdat de gemeente van de Heer feitelijk als een warm gezin moet zijn, waar iedereen zich thuis moet kunnen voelen, zou eenzaamheid daar niet voor mogen komen. Lees Efeze 2:19, “Zo bent u dan niet meer vreemdelingen en bijwoners, maar medeburgers van de heiligen en huisgezin van God.”

Het is in ieder geval nooit Gods wil dat iemand alleen door het leven gaat. De mens is niet gemaakt om alleen te zijn, maar om relaties te hebben met anderen. Over de schepping van de mens kan men lezen in de Bijbel, in Genesis 2:18-23. Omdat het in Gods ogen niet goed was dat Adam alleen bleef, maakte Hij Eva voor hem. Hij heeft mensen zo gemaakt, dat ze alleen in relaties tot hun volle recht komen. Bij relaties moet je niet alleen denken aan het huwelijk, maar ook aan contacten tussen mensen onderling en zelfs tussen mensen en God.

Het verlangen naar relaties zit dus heel diep in ons, het hoort bij ons als het leven zelf. Kennen en gekend worden, dat is onze diepste hunkering. Geen wonder dus dat je je eenzaam voelt als relaties uitblijven. Geen wonder ook als je nooit aan eenzaamheid kunt wennen. In een gemeente zou aandacht moeten zijn voor de eenzamen, want Jezus had er aandacht voor. Hij wachtte zelfs op het heetst van de dag, net zo lang tot de Samaritaanse vrouw langskwam om water te putten (Joh. 4). En Hij nam ook de tijd om met haar te spreken. Wij zouden dat ook moeten doen.

Oorzaken
In principe kan iedereen te maken krijgen met eenzaamheid, want er zijn beslist omstandigheden die eenzaamheid of sociale isolatie, tot gevolg hebben. Het hoeft dus niet altijd aan onszelf te liggen. Je verliest bijvoorbeeld goede vrienden of je hebt te maken met een pijnlijke echtscheiding. Het kan ook komen door langdurige werkeloosheid. Kinderen die veel gepest worden op school kunnen zich ook eenzaam gaan voelen. Armoede kan een sociaal isolement tot gevolg hebben. Mogelijk worden we minder mobiel, doordat we ouder worden en we vinden niemand bereid om ons te helpen. Uiteraard ook andere lichamelijke of geestelijk beperkingen kunnen soms een oorzaak zijn, waardoor we niet zo gemakkelijk contact meer maken met anderen.

Een gevoel van afwijzing
Dit kan zelfs tot gevolg hebben dat we een gevoel van afwijzing ontwikkelen. De behoefte aan aandacht en contact is niet minder geworden, maar je zal zelf niet gemakkelijk meer het initiatief nemen om contact met anderen te zoeken. Door afwijzing kun je de neiging ontwikkelen om je terug te trekken en er komt op deze manier steeds meer verwijdering. Door jezelf te isoleren en terug te trekken maak je de afstand tussen jou en de mensen die om je geven steeds groter. Maar iedereen hunkert in feite naar liefde. De eenzaamste plek is een hart dat geen liefde of genegenheid meer kan voelen van anderen. Het paradijs was voor Adam geen paradijs meer toen hij alleen was. God zag dat het niet goed was en de verloren zoon voelde zich beslist eenzaam bij de varkens.

Wat kun je er zelf aan doen?
Eenzaamheid is een gevoel van leegte, waar je niet mee rond moet blijven lopen. Ga er liever mee naar Jezus; Hij kan je helpen. Als je denkt dat niemand meer om je geeft, blijft alleen God over. Hij geeft zeker om je en wil je helpen. Toch helpt het ons ook weer niet om passief blijven, met de gedachte dat God het wel voor ons zal oplossen. Eenzaamheid zal je voor een deel zelf moeten oplossen. Je mag er om bidden en God is machtig om je te helpen. In Psalm 68:7 staat: 'God geeft eenzamen een thuis en gevangenen vrijheid en voorspoed.' God wil ons helpen, maar toch zullen we ook zelf in actie moeten komen, als we willen dat er iets aan onze situatie verandert.

1. Niet vanuit een afhankelijke situatie. Accepteer in de eerste plaats gewoon dat je alleen bent of je zo voelt en vraag God die leegte op te vullen. De Heer Jezus is in staat om zo tot een mens te spreken dat eenzaamheid niet meer gevoeld wordt. Neem tijd om de Bijbel te lezen, te bidden, goede opbouwende lectuur te lezen etc.. Waarom is dit belangrijk? Omdat zodra we opzoek gaan naar gezelschap vanuit een afhankelijk situatie, het heel vaak mislukt. Mensen die met jou in contact komen ervaren een bepaalde druk en dit wordt versterkt als je je teveel vastklampt aan anderen. Op dat moment wordt dit als benauwend ervaren en schrikt het anderen af.
2. Kom in beweging. Kruip niet teveel weg in je eigen wereldje, maar ga er op uit om anderen te ontmoeten. Dat kan op verschillende manieren. In kerk, door activiteiten die daar doordeweeks of in het weekend zijn, maar ook bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te doen. Misschien dat de durf soms ontbreekt om uit de gevangenis van de dagelijkse gewoonte los te breken. Maar we hebben een machtige Heiland die ons vrij kan maken. Bid ervoor en geloof dat Jezus je zal helpen.
3. Geen slachtofferrol. Als we anderen mensen ontmoeten, kruip dan vooral niet te gauw in de slachtofferrol. Soms beginnen mensen direct al anderen in vertrouwen te nemen en vertellen hun hele levensverhaal, met alle nare en pijnlijke zaken die men heeft meegemaakt. Soms krijgt men daardoor even aandacht, maar dat is maar tijdelijk. Het leidt in ieder geval maar zelden tot echte vriendschap. Wat moeten we dan wel doen? Wees vooral geïnteresseerd in de ander en probeer globaal te onthouden waar anderen mee bezig zijn. Het helpt altijd enorm als je iemand later weer ontmoet en je kunt nog eens vragen hoe het met hem of haar gaat.
4. Geloof niet in de leugens van satan. Het is een grote leugen dat je niet waardevol zou zijn en mensen je daarom mijden. Veel mensen hebben last van een negatief zelfbeeld, dat voortkomt uit hun jeugd. Je voelt je dan minderwaardig, omdat je dat vroeger is aangepraat. Je denkt dat je niet zo veel waard bent. Dat is een grote leugen van satan. De vijand wil je er depri door maken en je het gevoel geven dat je niks kan en je zo voortdurend blokkeren. De Bijbel vertelt Gods gedachten over jou in Jesaja 43:3: “Jij bent zo kostbaar in Mijn ogen, zo waardevol, en Ik houdt zoveel van je…”. Dat is Gods waarheid en die heb je nodig in strijd tegen de leugens!

Die leugens komen rechtstreeks van de vijand, namelijk satan. Hij is de vader van de leugen. Dat betekent dat hij ze bedenkt en hij bedenkt ze met een doel, namelijk om jouw geloofsgroei af te remmen of stop te zetten. Zowel de leugen als de waarheid geven je richting. Ze sturen je, ze geven je een bepaalde koers aan. Leugens halen je op een subtiele manier naar beneden. Ze laten je heel negatief denken. Leugens lijken voor jezelf vaak realiteit. Maar je moet gaan inzien dat dit strategieën zijn die je relatie met God willen verstoren.

De waarheid is positief. De waarheid beurt je altijd weer op. De waarheid brengt je dichter bij God en werkt altijd bevrijdend. Jezus zegt in Johannes 8:32, “U zult de waarheid kennen en de waarheid zal u bevrijden.” Het is dus de bedoeling dat we doordrongen worden van Gods waarheid! Ons hart en onze gedachten moeten vol worden van Gods waarheid. Dat zal je geloof doen groeien!

Henk Herbold is getrouwd met Diny. De evangelist heeft een eigen website. Neem hier een kijkje en lees meer blogs.