Ds. J. Snaterse blikt vooruit op Israëlzondag: We moeten voorkomen dat minachting van Joden ruimte krijgt
Zeventig jaar kennen we de zogenaamde Israëlzondag. Dit mooie getal staat voor volheid. Al is het niet vanzelfsprekend dat Israël op de eerste zondag van oktober volle aandacht krijgt, constateert ds. J. Snaterse in De Waarheidsvriend.
Verschuldigd
Het feit dat de Israëlzondag na zeventig jaar nog niet vanzelfsprekend is, is best pijnlijk te noemen. Zeventig jaar is een korte tijd wanneer we dit afzetten tegen de eeuwen kerkgeschiedenis waarin zwarte bladzijden zijn geschreven van zich afzetten tegen het Joodse volk tot het christelijk antisemitisme, van woordenstrijd tot vreselijk geweld. In alle mogelijke toonaarden was de barse muziek van de vervangingstheologie te horen.
Inzicht in dit kwaad is pas na de Tweede Wereld‑ oorlog gegroeid. Eeuwen te laat dus. De Israëlzondag is hierom van groot belang. Al was het maar om ons niet terug te laten vallen in oude zonden. Terecht is het een zondag om deze schuld van de kerk te benoemen.
Schuld erkennen alleen brengt echter een passieve houding teweeg. Ons schuldig weten helpt ons niet vooruit en creëert geen betere relatie. Vanuit erkenning van schuld dienen we te groeien naar de vraag wat wij Israël zijn verschuldigd. We dienen actief te zoeken naar verbetering van onze relatie met het Joodse volk. We moeten voorkomen dat oude en nieuwe vormen van minachting van Joden ruimte krijgen.
Het is nodig om onze theologie en ons verstaan van de Schriften telkens opnieuw tegen het licht van de Heilige Geest te houden. Waar nodig dienen we de moed te hebben een beter verstaan te laten doorklinken in het onderwijs in de gemeenten. Dit begint
bij het besef dat wij Joodse Schriften onderzoeken en uitdragen.
Onherroepelijk verbonden
Op dit punt spreekt de kerkorde bewust belijdend. Wij zijn ‘onopgeefbaar verbonden met het volk Israël’. Het woord ‘onopgeefbaar’ mag dan geen goed Nederlands zijn, het is wel heldere taal. Te denken is aan ‘onherroepelijk’, verwijzend naar Romeinen 11:29: ‘Want de genadegaven en de roeping van God zijn onberouwelijk.’ Wij zijn verbonden met Israël en komen hierop niet terug.
In onze kerk horen we bij tijden andere geluiden. Het ontlokte rabbijn Tamarah Benima woorden als, ‘het ambivalente geëmmer van veel protestanten in de Protestantse Kerk’. De Joodse gemeenschap kijkt over onze schouders mee. Voortdurend merken zij hoe wij onze verbondenheid inhoud geven.
Gelukkig liet het moderamen van onze kerk weten dat onze verbondenheid niet beperkt houdbaar is. Deze staat en blijft staan. De Israëlzondag is bij uitstek de gelegenheid uiting te geven aan deze verbondenheid.
Volk Israël
Met wie zijn wij dan verbonden? Met het ‘volk Israël’, zegt de kerkorde. Dit is een bijbelse term. Het gaat om het gehele Joodse volk, waar ter wereld het ook woont en wie het ook is. Dus van ultraorthodox tot plat seculier. Wij zijn niet alleen met het religieu‑ ze Jodendom verbonden. Het betreft niet enkelen met wie wij goed contact hebben gekregen. Het is werkelijk iedereen, ongeacht wat het volk Israël doet ten goede, of ten kwade.
Dit heeft alles te maken met Gods verkiezende genade en eeuwige verbondstrouw. Israël is Gods trouw in levenden lijve. Zelf mogen wij leven van Zijn trouw, waardoor wij zijn geroepen Zijn volk trouw te blijven.
Joodse Schriften
Als kerk van Jezus Christus mogen wij Zijn trouw ontdekken in de Joodse Schriften. Zowel het Oude als het Nieuwe Testament is als onlosmakelijke eenheid wezenlijk Joods van karakter. Daarom vragen zij om een Joods verstaan. Voor de Israëlzondag wordt materiaal aangeboden door het Centrum voor Israëlstudies en door Kerk & Israël van de Protestantse Kerk. Hierin is dit Joodse verstaan verwerkt. Pas nadat zorgvuldig het Joodse verstaan is onderzocht, kan een goede overzetting naar onze context aan de orde zijn.
De materialen voor Israëlzondag helpen om dit opnieuw te oefenen. Tegelijk helpt dit om het niet te beperken tot één zondag per jaar. De vraag of het ‘elke zondag over Israël moet gaan’ is niet aan de orde. Israël is geen optie voor ons verstaan van Oude en Nieuwe Testament. Zondag aan zondag lezen we de Joodse Schriften. Een doorwrochte kennis van het Joodse verstaan van de Schriften kan ten goede doorwerken. Ondanks alles wat is misgegaan, hebben we daar onder kerkvaders en reformatoren genoeg voorbeelden van.
Kritiek
Deze zondag is er dus niet om onze liefhebberij te ventileren of om bepaalde politieke standpunten te vertolken. En nee, er is geen verbod om kritiek te hebben op het functioneren van de huidige staat Israël. Dit kan zelfs geboden zijn, al luistert het nauw hoe wij dit doen.
Onze verbondenheid dient altijd voorop te staan. Bovendien kun je elkaar (wederzijds) pas aanspreken als je een goede verhouding hebt met elkaar.
Kritiekloze liefde voor Israël is wegkijken van zonde en onrecht. Kritiek zonder verbondenheid kan onbedoeld uitmonden in antisemitische uitspraken.
Beter is het de gemeente te onderwijzen in de Joodse Schriften. Profeten en apostelen zijn ons hierin voorgegaan. Mozes en Jezus hebben scherpe woorden niet geschuwd. Wel kwamen ze voort uit diepe bewogenheid en hartelijke betrokkenheid. Bovendien hadden zij de moed zichzelf op het spel te zetten.
Ds. J. Snaterse is predikant van de hervormde wijkgemeente Centrum te Hoogeveen en lid van de protestantse Raad voor Kerk en Israël.
Praatmee