Dat gold al lang voor multinationals als Shell en Philips, maar steeds meer opereren ook kleinere ondernemingen en organisaties mondiaal. Die nemen daardoor ook vaak in omvang toe, denk bijvoorbeeld aan Google en Amazon. Ontwikkelingen grijpen ook steeds meer in elkaar. De ene ontwikkeling roept de andere op. Internet leidde tot bedrijven die via internet gingen verkopen. Daardoor ontstonden weer bedrijven die wereldwijd kunnen bezorgen. Daardoor ontstond de behoefte aan transportmiddelen die snel overal kunnen komen en zo komt het er uiteindelijk van dat een bedrijf als Amazon de bestellingen per drone wil gaan laten rondbrengen.

Toegenomen mogelijkheden om ons te verplaatsen over grote afstanden leidde tot meer behoefte aan grenscontroles, wat weer leidde tot biometrische paspoorten die snel en automatisch af te lezen zijn.

Geen remmen
Die ontwikkelingen worden zo verweven en complex dat de vraag kan opkomen: wie heeft er eigenlijk nog grip op? Staat er nog iemand aan het roer of is technologie iets autonooms geworden dat zich steeds verder ontwikkelt zonder dat er nog echte controle mogelijk is?

Autonoom systeem
Die zorg is niet nieuw. In de jaren zeventig van de vorige eeuw schreef de Franse socioloog-filosoof Jacques Ellul al op bezorgde toon over technologie als iets wat steeds meer het karakter kreeg van een autonoom systeem met een heel eigen dynamiek waar mensen nauwelijks meer vat op hebben. Tegenwoordig is er een opleving van die autonomie-gedachte, maar dan vanuit een veel optimistischere blik. Twee auteurs hebben de laatste tijd veel bekendheid gekregen: Yuval Harari en Kevin Kelly. Van de eerste liggen de boeken Sapiens, Homo Deus, en meer recent 21 lessen voor de 21ste eeuw op prominente plaatsen in de boekhandels.

Verantwoordelijkheid
Zowel Harari als Kelly worstelt met de vraag naar de moraal. Wie kan er eigenlijk nog verantwoordelijk gehouden worden als er iets mis gaat? Als er werkelijk niemand echt invloed heeft op de technologische ontwikkelingen omdat ze autonoom zijn, kan er ook niemand verantwoordelijk gehouden worden. Dat bevredigt beide auteurs natuurlijk niet en ze zoeken naar manieren om toch binnen hun visie ruimte te creëren voor menselijke verantwoordelijkheid. Maar bij beiden blijft het steken in marginale bewegingsruimte en dus ook marginale verantwoordelijkheid.

Vanuit een christelijk standpunt is dat helemaal ongewenst. De mens als kroon op de schepping is immers de enige die aan God verantwoording kan afleggen en als zelfs die geen verantwoording meer schuldig is omdat hij er nu eenmaal ook niets aan kan doen, wie is het dan? Blijft dan alleen God Zelf over?

Het boek Openbaring laat zien hoe het antwoord op die vraag tweeledig is. Uit het beeld van de boekrol in handen van het Lam blijkt duidelijk dat God alles regeert. Hij is aan niemand verantwoording schuldig, maar wel de diepste oorzaak van alle ontwikkelingen in de wereld, inclusief de technologische ontwikkelingen met al hun gevolgen.

Tegelijk laat het boek Openbaring zien dat de mens daarbij geenszins een onschuldige toeschouwer is. De oordelen die over de wereld komen, worden opgeroepen door de opstandige mens die zich uitleeft in allerlei begeerten. Ze worden daarbij aangedreven door een antigoddelijke drie‑eenheid: de draak, het beest uit de aarde en het beest uit de zee. In hoofdstuk 16 lezen we dat de koningen zich verzamelen voor de grote strijd in het gebied Armageddon.

Een wereldwijde machtsconcentratie die gericht is tegen God, bouwt zich op.

Dr. M. J. de Vries uit Papendrecht is bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de Technische Universiteit in Delft en lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond.
De Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 25 juli 2019, of download hier de gratis pdf.