Extreme armoede bestrijden: hoe doe je dat?
Het gezin waaruit je komt bepaalt hoeveel kansen je krijgt in je leven. De nauwelijks afnemende armoede moet daarom bestreden worden met een gezinsaanpak in plaats van een individuele. In Malawi werpt dat al zijn vruchten af.
Wereldwijd daalt de extreme armoede. Volgens een recent rapport van de Wereldbank is het aantal mensen dat in extreme armoede leeft gedaald van vijfendertig procent naar tien procent in vijfentwintig jaar (van 1990-2015). Dit is ontzettend goed nieuws, en ook positiever dan de schattingen vijftien jaar geleden waren. Maar de afname van extreme armoede – dat wil zeggen mensen die van minder dan anderhalve euro per dag moeten rondkomen – stagneert en dat komt omdat extreme armoede een andere aanpak vraagt dan die nu geboden wordt. Armoedebestrijding moet veranderen van een individuele aanpak naar een gezinsaanpak.
Van de ongeveer 750 miljoen mensen die nu in extreme armoede leven is meer dan vijfenveertig procent jonger dan veertien jaar. Daarmee zijn buitenproportioneel veel kinderen zijn arm in de wereld. Het meest schrijnende is dat in veel gevallen extreme armoede doorgegeven worden van generatie op generatie. Dit maakt de hardnekkige armoede van nu intergenerationeel.
Uitgeput
De kansen die ouders zelf niet hebben, krijgen hun kinderen daardoor vaak ook niet. De meeste kinderen in armoede hebben wel ouders die inkomen hebben, maar vaak is dat inkomen laag en de banen zijn vaak onderbetaald, zwaar, onzeker en gevaarlijk. Dit betekent dat veel van deze kinderen een thuissituatie hebben waarin ouders moe zijn, niet genoeg inkomen hebben, of ziek, gestrest en soms uitgeput zijn. In deze gezinnen is er geen of weinig ouderlijke zorg omdat overleven een prioriteit is die vóór goede zorg komt. Als er wel inkomen is, of voedsel, gaat dat minder naar de kinderen. Uit onderzoek van de Wereldbank blijkt dat kinderen te maken hebben met grotere ondervoeding en armoede dan hun ouders.
Het is daarnaast niet alleen maar materiële armoede die zo overgedragen wordt op kinderen. Ook onwetendheid over wat kinderen precies nodig hebben creëert tradities die schadelijk zijn voor een gezonde ontwikkeling van het kind. Vaak ontbreekt bij ouders kennis over de gezonde voeding, de noodzaak om kinderen te laten spelen en de schadelijke effecten van kinderarbeid.. Veel kinderen in armoede hebben te maken met verwaarlozing, uitbuiting en zelfs mishandeling. In veel gevallen geven ze dit door aan hun eigen kinderen, waardoor generatie op generatie niet de kans krijgt zich te ontwikkelen en armoede een familietraditie wordt.
Ouderschapstraining
Oplossingen voor deze vormen van armoede kunnen niet worden geboden op individueel niveau, maar moeten zich richten op gezinnen als geheel. Net zoals in Nederland, bepaalt het gezin waaruit je komt hoeveel kansen je krijgt in je leven. Daarom is het zo essentieel om met ouders te werken aan oplossingen voor de armoede van hun kinderen, al vanaf een heel jonge leeftijd.
In Malawi bijvoorbeeld wordt ouderschapstraining (parenting) steeds belangrijker. Projecten van bijvoorbeeld Red een Kind laten zien dat waar ouders eerst geweld en overheersing gebruikten om hun kinderen op te voeden ze door middel van training begrijpen hoe goed het is voor de ontwikkeling van hun kinderen om met ze te praten en ze te stimuleren naar school te gaan. Hoewel er weinig aan materiële armoede wordt gedaan in deze trainingen (ouders krijgen geen geld of betere baan) is het effect op kinderen gigantisch. Kinderen krijgen aandacht en eten voor ze naar school gaan en hun leerprestaties, gezondheid en sociaal-emotionele ontwikkeling springt vooruit. Het is zelfs zo opvallend dat de overheid in Malawi de ouderschapstraining van Red een Kind wil meenemen in haar beleid.
Nederlands beleid
Als we het Nederlandse ontwikkelingsbeleid bekijken focust dat veel op individueel niveau. De prioriteiten van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid, werkgelegenheid, water, tegengaan van klimaatverandering of vrouwenemancipatie focussen vaak op het aantal individuen die worden geholpen en kijkt naar aantallen jongeren, vrouwen of gezinshoofden met toegang tot sanitair, voedsel of banen. Wat vaak niet wordt overwogen is welke dynamieken er zich bínnen gezinnen afspelen en of het inkomen van de ouders en de toegenomen welzijn wel bij de kinderen terecht komt. Dat tradities en culturen van verwaarlozing en gebrek aan ouderlijke zorg armoede in stand houden zou juist reden moeten zijn om hier aandacht voor te hebben.
Armoede in gezinnen aanpakken is een belangrijke stap in het oplossen van hardnekkige armoede. Tradities worden gebroken en kinderen krijgen kansen door aandacht van hun ouders die een generatie daarvoor niet had. Dit betekent dat ontwikkelingssamenwerkingsbeleid meer aandacht zou moeten hebben voor het ondersteunen van sterke gezinnen, om de hardnekkige extreme armoede het hoofd te kunnen bieden.
Tiny Hoving is politiek adviseur bij Stichting Red een Kind. Dit verhaal is eerder in het Reformatorisch Dagblad verschenen.
Praatmee