"Hitler werd door sommigen gezien als een nieuwe Luther"
Veel theologen in de jaren dertig van vorige eeuw waren behoorlijk gematigd en steunden zelfs het nazisme. Maar hoe komt het dan eigenlijk dat juist veel christenen gecharmeerd waren door de ideologie van Hitler? Daan Savert zocht het uit.
'Om achter het antwoord te komen, ben ik dieper in die tijd gedoken. Ik kwam erachter dat er over de rol van de protestantse kerken in nazi-Duitsland nogal wat mythevorming bestaat. Het verhaal gaat dat er sprake was van een kerkenstrijd met aan de ene kant de Deutsche Christen, die de nazi’s door dik en dun steunden, en aan de andere kant de Bekennende Kirche, waarin luid geprotesteerd werd tegen het nazistische bewind.'
'Dit is maar deels waar. Inderdaad, de verzetstheologen die er waren, hoorden bij de Bekennende Kirche en de Deutsche Christen was expliciet pro-nazi. Hitler werd door sommigen uit die laatste groep gezien als een nieuwe Luther. Laatstgenoemde had het christendom bevrijd van alle paapse ballast en Hitler zou nu afrekenen met alle Joodse invloeden.'
'De keuze van christenen voor het nationaalsocialisme werd vaak gedreven door een angst voor secularisatie en atheïsme. De Joden waren een geschikte zondebok. De ingewikkelde geschiedenis die het christendom al eeuwen had met het Jodendom bleek het vaak maar al te makkelijk te maken om de stap naar het nazisme te zetten.
De ironie wil dat het nazisme na de oorlog vaak werd weggezet als een product van – jawel – secularisatie. De kerk had daar natuurlijk nooit iets mee te maken gehad. Ook nu nog heerst dat idee.'
Praatmee