Wat is nu eigenlijk het doel van de kerk?
In de wereld om ons heen zien we een hernieuwde belangstelling voor zingeving en betekenisgeving. We gaan van profit naar purpose. Er wordt zelfs gesproken van een nieuw tijdperk: de betekeniseconomie (Kees Klomp). Organisaties zijn volop op zoek naar hun bestaansrecht en ijken de manier waarop ze zich organiseren en met elkaar omgaan daaraan. Hoe zit dat eigenlijk in de kerk? Hebben wij het doel nog wel centraal en wat betekent dat dan voor hoe we ons organiseren?
Wat is het doel van de kerk?
Wanneer wij mensen het hebben over de kerk, spreken we vaak over de gemeente waartoe we behoren. Dit is echter geen bijbels begrip van het woord kerk. Het woord kerk is afkomstig van het Griekse woord ecclesia, wat betekent ‘een bijeenkomst’ of ‘de mensen die geroepen zijn’. De meest duidelijke tekst die refereert aan hoe we nu vaak kerk zijn met elkaar, nl. vooral op zondag, is te vinden in Hebreeën 10:25 ‘Laten wij de onderlinge bijeenkomsten niet nalaten..’.
Maar is dat het doel van de kerk? Ik meen van niet. De kerk is geen gebouw of lokale gemeente. De kerk is het Lichaam van Christus en bestaat uit alle mensen die geloven in Jezus Christus als hun persoonlijke redder en verlosser (1 Korinthe 12:13). Deze mensen leven in afhankelijkheid van Hem en van elkaar. Ze delen in elkaars zorgen en bezittingen, en zorgden dat niemand tekort komt (Romeinen 12, Handelingen 4). Paulus roept in Filippenzen 2 op om eensgezind te zijn: één in liefde, één in streven, één in geest. Wat volgt is een oproep om niet vanuit eigenbelang te handelen, maar de ander uitnemender te achten dan onszelf. De gezindheid van Christus die onder ons zou moeten zijn, zou moeten leiden tot een houding van dienen, niet van heersen.
Dat is wat je zou willen zien in de kerk, maar is dat het doel? Toen ik de afgelopen dagen mediteerde over dit thema, en mensen uit verschillende gemeenten vroeg om met me mee te denken, kwam de volgende zin tot me, uit een prachtig lied van Sela: ‘Christus’ kerk die wereldwijd is geroepen om een beeld van Hem te zijn.’ De kerk is niet een doel op zich, maar een middel om het koninkrijk van God bekend te maken. Wanneer de kerk een is met Christus, verkondigt zij het evangelie in al haar facetten aan de wereld. Om dat doel te kunnen bereiken is de eenheid met God en met elkaar nodig die hierboven wordt beschreven. Anders kun je nooit gezamenlijk het beeld van Christus weergeven.
Ik ben ervan overtuigd dat de bijbel alle handvatten aanreikt die we nodig hebben om in al onze organisaties, maar met name ook in de kerk, het doel centraal te houden en een plaats te bieden aan mensen van allerlei achtergronden, waar zij tot hun bestemming kunnen komen. Dat betekent wel dat we kritisch moeten kijken naar onze structuren en gewoonten, naar de invloed van (religieuze) macht & hiërarchie. Het was Jezus zelf die tekeer ging tegen het religieus leiderschap van die tijd en de mensen terugbracht bij die ene weg: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader dan door mij (Joh 14: 6). Niet door onze religieuze gewoonten en structuren, maar alleen door Jezus komen we bij de Vader. [RE1]
Hoe organiseren we vanuit het doel?
Organiseren vanuit het doel is even eenvoudig als spannend. Het betekent namelijk dat je al je activiteiten toetst aan dat doel en afstand doet van alles wat er niet daadwerkelijk toe bijdraagt. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Een paar tips:
1. Zorg dat de mensen in je gemeente zijn verbonden met elkaar en het doel
Wat een van onze eerste prioriteiten zou moeten zijn, komt in de praktijk vaak op het laatste plan. Hoe vaak hebben we het in de kerk nu werkelijk met elkaar over ons geloofsleven en onze verbondenheid met elkaar? Hoeveel ruimte is er voor diaconale en pastorale gesprekken? Wat ik vaak zie gebeuren is dat men vaak pas in actie komt als mensen de kerk verlaten, en soms zelfs dan nog niet eens. Ik heb van teveel mensen de afgelopen tijd gehoord dat ze niet eens gemist worden als ze er niet zijn! In hoeverre vinden we het nog belangrijk dat onze broeders en zusters met ons en het Doel verbonden blijven?
2. Toets alle processen aan het doel
Het zal u misschien verbazen, maar veel gemeenten zitten vol met gewoonten, overleggen en structuren die niet bijdragen aan het doel. Sterker nog, ze leiden alleen maar af. Ambtsdragers die alleen maar aan het vergaderen zijn en geen tijd over houden voor de echte gesprekken. Enthousiaste jonge mensen die starten met initiatieven om meer leden te trekken en doorlopend gefrustreerd worden door de gevestigde orde, want o die religieuze gewoontes. Durven we daar echt kritisch naar te kijken en afstand te doen van wat niet bijdraagt aan ons doel als kerk?
3. Detecteer en doe afstand van machtsresponsen in het geestelijk leiderschap
Leiderschapsontwikkeling is een cruciaal thema in kerkelijke gemeenten. Te snel en automatisch wordt autoriteit toegekend aan ambten, waardoor het lerend vermogen wordt beperkt. Terwijl elke geestelijk leider doorlopend verantwoording af zou moeten leggen van zijn of haar handelen, een geestelijk mentor zou moeten hebben en natuurlijk bovenal een levende relatie met onze Heer Jezus Christus. Jezus was de eerste die korte metten maakte met religieuze machtsresponsen, ongelijkheid en onderdrukking. Hij introduceerde een nieuwe vorm van leiderschap, die we nu dienend-leiderschap zouden noemen. Alleen leiders die bereid zijn te dienen en niet vanuit macht acteren kunnen werkelijk bijdragen aan het doel.
Wat zou er gebeuren als we dit werkelijk zouden toepassen in onze gemeenten? Mijn visie is dat kerken die het doel echt centraal hebben zullen groeien, dat ze een bron van inspiratie en een plek van verbinding en heling zijn. Kunnen we de terugloop stoppen? Het is mijn stellige overtuiging van wel. Als we het doel centraal houden en werkelijk een reflectie zijn van Jezus, kunnen we tegemoet komen aan alle noden die in deze tijd zo overduidelijk aanwezig zijn. Dan worden we de verbindende, inspirerende gemeenschap die we zouden moeten zijn en ontdekken mensen via ons de ultieme Bron van betekenisgeving.
Over de auteur
Rianca Evers-den Ouden is spreker en auteur van het boek Samensturing, organiseren vanuit gedeelde verantwoordelijkheid. Dit boek werd genomineerd voor Managementboek van het jaar. Zij werd door verschillende predikanten gewezen op de bijbelse principes die Samensturing bevat, en gelooft dat Samensturing een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van gezonde kerkelijke organisaties, die handelen vanuit verbondenheid met elkaar en met de Heer, en het doorbreken van (religieuze) tradities en hiërarchie die hieraan niet bijdragen.
Voor CIP schrijft zij een drieluik over Samensturing in de kerk.
Praatmee