Waarom is vergeving een cruciaal aspect voor misbruikslachtoffers? Wat gebeurt er wanneer vergeving heeft plaatsgevonden?
“Dit woordje ‘cruciaal’ geeft precies de ongezonde druk weer die overlevenden van misbruik soms ervaren, als ze uiteindelijk durven besluiten om naar een hulpverlener te gaan. Vaak wordt er vanaf het begin nadruk gelegd op de ‘Bijbelse plicht’ om te vergeven, terwijl een overlevende daar op dat moment nog helemaal niet aan toe is. Omdat het hen dan ook niet meteen lukt om te vergeven, ervaren ze onmacht en gaan ze negatief over zichzelf denken als christen, maar ook als mens. Dit is natuurlijk niet de bedoeling, veel overlevenden worstelen toch al met onterechte schuldgevoelens.

Bovendien kan dit leiden tot een te snel uitspreken van vergeving, terwijl er nog onvoldoende zicht is op de veroorzaakte beschadigingen. Je kunt dit vergelijken met schade aan je auto. Als je wil dat de verzekering dit vergoed, zal er eerst een schade-expert komen kijken om te berekenen hoe groot de schade is. Pas als dit bekend is, zal er een bedrag uitgekeerd worden. Zo is het voor je herstelproces ook belangrijk om onder Gods leiding eerst de schade te onderzoeken die je hebt opgelopen, voor je daar vergeving voor kunt schenken.

In mijn boek toon ik aan dat de Bijbelse context veel meer ruimte geeft voor dit proces dan veel mensen denken. Vergeving komt nooit voort uit onze eigen kracht, maar is altijd het resultaat van Gods werking in ons. Het is dan ook beter om aandacht te schenken aan je relatie met God, en daarin te groeien (en eventueel te herstellen!); zodat God de ruimte krijgt om dat in je uit te werken. Als je alleen maar geconcentreerd blijft op ‘ik moet vergeven want anders kan ik niet herstellen’ levert dat vaak onnodige frustratie en verdriet op.

Daarnaast kunnen allerlei andere aspecten meespelen die het moeilijker maken om tot vergeving te komen. Het is dan ook belangrijk daar eerst aandacht aan te schenken. Uiteindelijk is het goed om te beseffen dat de processen van vergeving en genezing niet altijd parallel verlopen. Toch gaan ze wel hand in hand: volledige genezing bewijst zich vaak door een volledige vergeving.”

Wat is een veelvoorkomende leugen die betrekking heeft op het zelfbeeld van mensen die seksueel zijn misbruikt?
“Bij misbruiksituaties is altijd sprake van machtsongelijkheid. Enkele middelen die de dader kan inzetten om zijn machtspositie te creëren of in stand te houden zijn (dreiging met) geweld, chantage en manipulatie. Hierdoor raken slachtoffers vaak verstrikt in een complex geheel van gedwongen geheimhouding, een schijnbeeld naar de buitenwereld, schuldgevoelens, schaamte en zelfveroordeling.

Zeker als het misbruik heeft plaatsgevonden over een langere periode kunnen er zo diverse leugens gaan wortelen in hun denken. Het is mijn eigen schuld, ik ben besmet of onrein, ik verdien geen normaal leven, er is iets fundamenteel ‘mis’ met mij. Vervolgens wordt dat de ‘werkelijkheid’ waaruit overlevenden (vaak onbewust) gaan leven. Hierdoor wordt natuurlijk niet alleen hun zelfbeeld beïnvloed, maar ook de relatie met hun naaste omgeving en hun relatie met God.”

Wat is belangrijk om te weten over het verwerkingsproces van misbruikslachtoffers?
“Een mens bestaat uit een lichaam, ziel en geest. Wanneer je een traumatische ervaring meemaakt, kun je dan ook in elk van deze delen verwond raken. Zo kan een vreemde hand op een ongepaste plaats voor een kind misschien lichamelijk geen grote gevolgen hebben, maar kan wel grote schade in de ziel veroorzaken. Trauma’s hierin ontstaan vaak door het ervaren van angst en machteloosheid, waarbij het standaard ‘emotioneel gereedschapssetje’ om de gebeurtenis te kunnen verwerken niet meer voldoende is.

De traumatische ervaring blijft dan als een soort splinter onder de oppervlakte zweren, waardoor slachtoffers zichzelf allerlei vermijdings- en onderdrukkingsmethodes gaan aanleren om (emotioneel) te kunnen overleven. Deze kosten niet alleen veel energie, maar hierdoor ontstaat vaak ook eenzaamheid. Uiteindelijk gaat dat toch opbreken, soms pas jaren later.

Hoe pijnlijk het ook is, erover praten heeft een essentiële plaats in het verwerkingsproces. Op deze manier kan de ervaring geleidelijk geïntegreerd worden in het geheel van herinneringen en word je weer ‘heel’ als persoon. Daarnaast kan er onder Gods leiding gewerkt worden aan het herstel van controle, eigenwaarde en vertrouwen. Verkeerde overtuigingen die ooit ontstaan zijn kunnen aan het licht worden gebracht, en er kan een begin gemaakt worden met het leven in verbondenheid met anderen.”

Misbruikslachtoffers die geloven in God kunnen heftige geestelijke strijd ervaren. Heb je daar een voorbeeld van?
“Overlevenden van misbruik worstelen vaak met gevoelens van verraad of beschadigd vertrouwen. Niet alleen naar de dader of naar hun omgeving die hen niet beschermd heeft, maar ook naar God. Als God almachtig en alwetend is, waarom heeft Hij het dan niet tegen gehouden? En als Hij het op dat moment al niet heeft tegen gehouden, waarom zou ik Hem dan nog wel vertrouwen bij mijn herstelproces? Dat is een fundamentele strijd: laat je je door je traumatische ervaringen verder van God vandaan drijven of kom je juist dichter naar Hem? Hier ga ik zeer uitgebreid op in, want dit is essentieel voor herstel.”

Welke handreiking zou je willen meegeven aan mensen die iemand kennen die seksueel zijn misbruikt?
“Geen speciale handreiking. Mensen die zijn misbruikt willen in het algemeen juist niet anders worden behandeld dan anderen. Het wordt natuurlijk anders wanneer ze nog midden in hun verwerkingsproces zitten. Dan trekt hun proces vaak een zware wissel op hun gezin of naaste omgeving: emotionele instabiliteit afgewisseld met emotionele vervlakking, herbelevingen, enorm verdriet dat vrijkomt, woede-uitbarstingen die misschien wel op jou zijn gericht maar niet voor jou zijn bedoeld, een sterk wisselende behoefte aan nabijheid en afstand.

Soms fungeer je als directe omgeving hierbij alleen maar als boksbal, op andere momenten kun je daadwerkelijk iets doen, maar het meest waardevolle is dat je een omgeving creëert waarin de overlevende zich (emotioneel) veilig voelt. Stel geen vragen als ‘waarom heb je nooit…’ of ‘had je dan niet…’; ga ook niet pulken aan herinneringen waarvan je niet geroepen bent om die te openen. Wees wel bereid om niet veroordelend te luisteren, wees betrouwbaar en geduldig.”

Klik hier om het boek van Peter Verburgh te bekijken of te bestellen.