Openbaring is helemaal niet zo spectaculair en uniek

God14 januari 2019 Ds. A. J. Mouw, De Waarheidsvriend

Je kunt het zomaar denken: Openbaring bestaat uit allerlei spectaculaire beelden en unieke visioenen. En naar de betekenis kun je slechts raden, schrijft ds. A. J. Mouw in De Waarheidsvriend. Bij een gewoon boek lopen alle verhaallijnen naar het slothoofdstuk. Maar hoe Openbaring als ‘slothoofdstuk’ die rol zou moeten vervullen…

Tot je ontdekt dat Openbaring helemaal niet zo ‘spectaculair’ en ‘uniek’ is. Meer dan de helft van Openbaring zijn directe citaten uit of zinspelingen op het Oude Testament. Veel in Openbaring is dus niet nieuw – een heel aantal beelden en visioenen zijn allang een keer voorbijgekomen. Ze worden slechts in één nieuw, laatste perspectief gezet. In dit artikel kijken we vooral naar de verbindingen met het Oude Testament. Eerst zien we een vier concrete voorbeelden, bij kernthema’s uit het boek. Daarna volgt van daaruit een aantal leeswijzers.

Troon
Misschien is het wel het hoofdthema in het boek: de aanbidding van God op de troon (Openb.4-5). Hij regeert en is daarom alle hulde waard. Het visioen dat Johannes ziet, komt terug in Ezechiël 1, bijvoorbeeld in vers 26-28: ‘En boven het gewelf dat boven hun hoofden was, was iets met het uiterlijk van een saffiersteen, iets wat leek op een troon. En daarboven, op wat op een troon leek, was iets wat leek op een mens. (…) Zoals het uiterlijk van de regenboog, die in de wolken verschijnt op de dag van de regen, zo was het uiterlijk van de lichtglans rondom.’

Ook in Jesaja 6 klinken dergelijke woorden: ‘In het jaar dat koning Uzzia stierf, zag ik de Heere zitten op een hoge en verheven troon, en de zomen van Zijn gewaad vulden de tempel.’ In het gebeuren rondom die troon vind je treffende overeenkomsten. Telkens straalt het van macht en majesteit. Je voelt wel: híer gebeuren allesbepalende dingen. Het koningschap is aan Hem alleen – een belijdenis die vooral ook in het psalmboek steeds weer wordt bezongen. Veel psalmen lijken bij Openbaring geschreven, zoals die prachtige Psalm 2: de koningen kunnen beraadslagen en zich opstellen tegen de Heere en Zijn Gezalfde; maar Hij Die in de hemel woont zal lachen en hen bespotten. Denk aan Psalm 97, 99, 110 en vele anderen. Een fundamentele belijdenis die begint in het Oude Testament en wordt doorgetrokken tot en met de voleinding: God regeert!

Veel in Openbaring is dus niet nieuw – een heel aantal beelden en visioenen zijn allang een keer voorbijgekomen. Ze worden slechts in één nieuw, laatste perspectief gezet.

Oordelen
De contexten van die woorden in Ezechiël, Jesaja en Openbaring maken ondertussen wel duidelijk: Gods regering betekent ook dat God oordelen kan en zal (Openb. 6-16). Juist door oordelen heen volvoert Hij Zijn plan. In hoofdstuk 6-16 wordt duidelijk gemaakt dat dat een door en door bijbelse lijn is. We vinden er vele citaten en zinspelingen uit de profeten en het boek Exodus. De vier ‘beruchte’ gekleurde paarden vinden we terug in Zacharia 1 en 8. De bazuinen en sprinkhanen bepalen het oordeelsverhaal in Joël 2. Joël 2 maakt meteen ook duidelijk dat oordeel zegen betekent. Want zó is er de garantie dat er met het kwaad ook echt wordt afgerekend. In Joël 2:21 klinkt: ‘Wees niet bevreesd, land, verheug u en wees blij, want de Heere heeft grote dingen gedaan.’

Juist in dat kader staat ook het oordeel in Exodus: een bevrijdingsverhaal waarin de Heere God Israël onder leiding van Mozes bevrijdt door de tien plagen uit Egypte. Die plagen komen in willekeurige volgorde en met herhaling terug binnen de drie cycli (zie vorige artikel) van zeven oordelen (zegels, en met name de bazuinen, schalen) in Openbaring 6-16. Wat de Heere God doet in de voleinding van de tijd, is net als dat wat Hij toen en daar deed. De farao leek dé machthebber. Israël zat hopeloos vast. Totdat de Heere van de legermachten Zijn macht liet blijken. Toen bleek hoe het er echt voorstond. Dat fundamentele verhaal in de Bijbel zal opnieuw tot leven komen. En dat zet Gods oordelen in Openbaring in het juiste perspectief. Als wij psalmen zingen, laten we oordeelsverzen nogal eens liggen. Met Openbaring kun je ineens héle psalmen vol overtuiging zingen. Want vertellen zij niet het verhaal van de God op de troon die door plagen heen Zijn volk bevrijdt?

Tota scriptura
Oude en Nieuwe Testament zijn aan elkaar verbonden met talloze draden. Je kúnt ze simpelweg niet ‘los’ lezen. We leven niet alleen bij sola scriptura maar ook bij tota scriptura (de hele Schrift). Naar goed gereformeerd gebruik lezen we Openbaring dus ook vanuit het geheel van de Schrift. Dat betekent dat je bij citaten en zinspelingen dus ook moet kijken naar de context van dat oudtestamentische gedeelte. Die context mag vervolgens ook meedoen in de uitleg van het gedeelte uit Openbaring. En die lijn gaat heen en weer: zoals het Oude Testemant helpt Openbaring te lezen, zo mag Openbaring helpen het Oude Testament te lezen. Lezen, met de vervulling in het achterhoofd. 

Dáárover gaat Openbaring: Gods nieuwe wereld, waarin Jood en heiden samen aanbidden voor de troon.

Overeenkomst en verschil
Bij vergelijking zie je telkens overeenkomst en verschil. De overeenkomsten laten dat doorlopende verhaal zien dat de Schrift vertelt. Tegelijk laten de verschillen ook iets zien. Alsof Openbaring vertelt: het is niet bij die oudtestamentische beelden gebleven. Vaak is er in de Openbaring-tekst sprake van een verbreding. In het Oude Testament lag de focus op Israël. In Openbaring is het volk van God verbreed en verwijd. In het Oude Testament is er vaak een ‘ten dele’. Openbaring geeft steeds iets weer van vervulling. Er komen dimensies, aantallen, beelden bíj.

Eén volk
Dat zet ons duidelijk op het spoor van één volk van God. Openbaring wordt nog wel eens gebruikt om de weg van God met Israël te schetsen. Maar als je het Oude Testament en het Nieuwe Testament aan elkaar verbindt, is de hoofdboodschap juist: één volk. 144.000 verzegelden die precies de volmaakte som (maal duizend) zijn van twaalf keer twaalf (al is deze uitleg ook altijd weer betwist). Twaalf poorten met stamvaders, twaalf fundamenten met apostelen. Het is niet óf Israël óf de kerk. God gaat Zijn weg met Zijn volk van Jood en heiden sámen. Precies zoals bijvoorbeeld Efeze 2 daarover schrijft.

Vervuiling
Die weg met dat ene volk kent slechts één middelpunt: het werk van Jezus Christus. Openbaring ‘trekt’ de vele oudtestamentische woorden door de Heere Jezus heen op weg naar de toekomst. In Jezus Christus vindt het Oude Testament haar grootste vervulling. In Hem is en komt Gods Koninkrijk dichtbij. Dáárover gaat Openbaring: Gods nieuwe wereld, waarin Jood en heiden samen aanbidden voor de troon. De wereld die tegelijk is en komen zal, ‘reeds en nog niet’. De wereld waarin alleen Hij regeert – ondanks alle machten. En dat is alle reden tot troost en bemoediging! 

Ds. A. J. Mouw is predikant van de hervormde gemeente te Aalburg. Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 10 januari 2019. Klik hier om een abonnement op De Waarheidsvriend te nemen.

Praatmee

Beluister onze podcast

#319 Jeffrey & dr. Wim Dekker over welvaartsevangelist Tom de Wal, anti-Joodse protesten en de NGK
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

drs. Marianne Visser
Verdieping

In het begin van Exodus lijkt God afwezig, totdat je beter kijkt

De naam van God wordt in de eerste twaalf verzen van Exodus niet genoemd en lijkt daarmee afwezig, schrijft docent Oude Testament Marianne Visser. Totdat we beter gaan kijken: Hij is wel degelijk aanwezig. In de 50 dagen tussen Pasen en Pinksteren bi

Yerusha
Video

Damesensemble Yerusha en Tenira Sturm zingen het schitterende 'Hard geslagen, vastgenageld'

'Hier vindt ons geloof een bedding, onze hoop een vaste grond. Christus rots van onze redding die verloren zondaars vond. Alle lof, eer en aanbidding voor zijn nooit volprezen naam. Wie zijn hoop op Jezus vestigt leeft in hoop die nooit beschaamt', d

Mirjam Bikker
Nieuws

CU-leider Bikker buigt niet voor 'wokisme' en rechtspopulisme: 'Christelijke idealen niet onderhandelbaar'

'Ik wil hier met nadruk zeggen dat christelijk-sociale politiek niet buigt voor links-elitair ‘wokisme’ en ook niet buigt voor rechts-populisme waar telkens maar weer de meerderheid alles zou moeten bepalen', zo stelde ChristenUnie-leider Mirjam Bikk

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: ware essentie verloren gegaan
Nieuws

Christelijke auteur over gecommercialiseerd St. Patrick’s Day: "Ware essentie verloren gegaan"

17 maart was het St. Patrick’s Day in Ierland. Op deze feestdag wordt de komst van het christendom naar het land herdacht. Auteur Aaron Burns verdiepte zich in het onbekende verhaal van de heilige Saint Patrick. "De ware essentie van Patricius is ver

Ds. M. Messemaker
Video

Ds. Messemaker vertelt waarom het beter is om in een hospice te zijn dan op een feest

"We komen niet heel graag in een sterfhuis of op een sterfkamer. Het is zo'n ruimte waar je de dood bijna voelt. Maar tegelijkertijd is het ook zo slecht nog niet om in een sterfkamer te zijn. De Bijbel zegt zelfs dat je daar beter kunt zijn dan op e

Seyi Omooba
Nieuws

Christelijke actrice moet 350.000 dollar betalen na ontslag om ‘homofobe opmerkingen’

De christelijke actrice Seyi Omooba dacht een prominente rol te vervullen in de toneelbewerking van 'The Color Purple', maar zover zou het niet komen. Omooba werd in 2019 vanwege 'homofobe opmerkingen' die zij vijf jaar eerder op Facebook geuit zou h

Ds. A. van Lingen
Nieuws

Nieuwe dominee voor hervormd Bodegraven: ds. A. van Lingen

De hervormde gemeente (PKN) in Bodegraven verwelkomt een nieuwe predikant. Ds. A. van Lingen (foto) heeft het beroep aanvaard en neemt afscheid van Kinderdijk. Bodegraven was sinds vorig jaar vacant in verband met het emeritaat van ds. A. Baas. Van L

Woorden van leven
Column

Zaaien en oogsten: de kracht van bemoedigende woorden

‘Elk woord dat wij spreken kan een baksteen zijn om mee te bouwen, maar ook een bulldozer om mee te slopen.’ Dit is een uitspraak van Joyce Meyer die mij aanspoort om te gaan onderzoeken wat de kracht van woorden kunnen zijn. OntdekkenIn deze reis me

Meerartikelen

Rik Op den Brouw
Verdieping

Hoe ontdekken we de waarheid in een wereld vol leugens?

Het lijkt steeds moeilijker te worden om vast te stellen wat waar is. Hoe weet je of iets echt is of ‘fake’ (nep)? De voortdurende stroom aan informatie maakt het onmogelijk om vast te stellen of iets objectief, wat dat ook precies mag betekenen, of

Jeremia
Verdieping

Jeremia: de profeet die werd genegeerd maar niet kon zwijgen

De profeet Jeremia leefde in een tijd die in zekere zin op de onze leek. Het was de achtste eeuw vóór Christus en de ene grote crisis volgde op de andere. Jeremia maakte mee hoe Israël zich losmaakte uit de macht van Assyrië, daarna hoe het slachtoff

Het verhaal van Amadou: “Ik kan niet iemand zien lijden en hem niet helpen, maar ik kan mijzelf niet behandelen.”
Video

Dokter Amadou deelt in videoboodschap heftig en inspirerend verhaal

Dokter Amadou zet zich vol passie in voor zijn patiënten. Zelf heeft hij een goedaardige tumor in zijn hals die niet in het ziekenhuis geopereerd kan worden. Dankzij de schepen van Mercy Ships is de tumor alsnog verwijderd. Twintig jaar lang werkte A

Alexander Noordijk en Joël Boertjens
Video

Terugkijken: een goed gesprek over LHBTI en geloof met Alexander Noordijk

Onlangs vond de derde ochtend plaats van de serie van vijf in de jonge Amsterdamse kerk Mozaiek020. In een volle zaal met belangstellenden ging voorganger Joël Boertjens in gesprek met dominee Alexander Noordijk over het actuele thema 'LHBTI en geloo

Evangelische Hogeschool
Nieuws

Studenten Evangelische Hogeschool aan de slag met hulpvragen

Studenten van het Basisjaar van de Evangelische Hogeschool zetten zich donderdag 21 maart 2024 in voor de kwetsbare naasten in de samenleving. Dit doen ze door met diverse hulpvragen aan de slag te gaan: opruimen, schilderen, tuinieren, ontmoetingsac

Dringende oproep uit Granada, Spanje
Video

Video: Oproep van Nederlands voorgangersechtpaar vanuit Spanje

Maarten en Nelleke zijn voorgangers van een kerk in Granada, in het zuiden van Spanje. Zij hebben de opdracht gekregen om het pand te kopen of te verlaten, maar beschikken niet over voldoende geld. Daarom doen zij een oproep tot investeren in het twi

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De doornenkroon van Jezus: een verwijzing naar de gevolgen van de zonde

De doornenkroon was waarschijnlijk vervaardigd uit gedroogde takken van de Zizyphus spina, een boom die vlijmscherpe dorens heeft van wel 2,5 centimeter lang, die gemakkelijk de schedelhuid kunnen doorboren. Door op de doornenkroon te slaan drongen d

Dineke van Kooten
Column

Relatieproblemen? Als coach zeg ik: 'de fik erin'

Nog niet zolang geleden verscheen mijn tweede boek, met de uitdagende titel: ‘De fik erin. Op weg naar een vurige relatie’, bedoeld voor mannen en vrouwen in een liefdesrelatie. Noem het ordinair of ongepast taalgebruik, maar de fik erin is precies w

Ds. D.J. Diepenbroek
Video

HHK-predikant over roken: "Dat is jezelf moedwillig in gevaar brengen"

We mogen onszelf niet moedwillig in gevaar begeven, zo zegt zondag 40 van de Heidelbergse Catechismus. Wanneer we roken, grote hoeveelheden drank drinken of veelvuldig ongezond eten, doen we dat wél. Zo betuigde ds. D.J. Diepenbroek onlangs in een pr

Social media en jeugdwerk: hoe ga je ermee om?
Video

Social media en jeugdwerk: hoe ga je ermee om?

Niek Bakker vertelt over de invloed van social media op het leven van jongeren. Hoe is dat terug te zien in het jeugdwerk? En hoe ga je daar als jeugdleider mee om? “Veel mensen hebben online een andere identiteit of soms een veelheid aan verschillen

Waarom stierf Elisa aan een ziekte? Henk van Zon geeft antwoord
Video

Waarom stierf Elisa aan een ziekte? Henk van Zon geeft antwoord

De machtige profeet Elisa overleed aan een onbekende ziekte. Hoe kan het dat een gezalfde dienaar van God ziek was, terwijl hij kon bidden en zulke machtige wonderen kon verrichten? In deze Bijbelstudie geeft Henk de Zon antwoord op die vraag. Elisa

Marcus1:30-31
Verdieping

Eenvoudig geloven kan heel moeilijk zijn

Sommige Bijbelse verhalen zijn zo eenvoudig dat wij het moeilijk vinden om ze echt te geloven. Dat geldt niet alleen voor verhalen van heel, heel lang geleden, maar ook voor verhalen over Jezus. Verhalen over wat Hij gezegd en gedaan heeft. Neem nou