Wie Leviticus beter wil begrijpen en de schatten die het boek bevat wil leren kennen, moet daar moeite voor doen. Hier volgen drie waardevolle lessen uit dit bijzondere Bijbelboek, die laten zien dat die inspanning de moeite waard is.

1. God is heilig en wil dat zijn volk heilig leeft
De belangrijkste boodschap van Leviticus is dat God heilig is en ook heilig gedrag van zijn volk verwacht:
“Wees heilig, want ik, de HEER, jullie God, ben heilig.” (19:2)
Dezelfde kernachtige opdracht vinden we ook in Leviticus 11:45, 20:7 en 20:26. God is zo heilig, dat Hij niet zomaar benaderd kan worden. Je moet een Israëliet zijn om binnen de omheining rondom de tabernakel te mogen komen. Je moet bij de stam van Levi horen om voorbij het brandofferaltaar te mogen gaan. Alleen als je priester bent, mag je de tabernakel binnengaan. En slechts één persoon, de hogepriester, mag in het Heilige der Heiligen komen; in de directe aanwezigheid van God. Dat mag hij slechts één keer per jaar. Zo wordt ondubbelzinnig duidelijk dat zonde en kwaad in de aanwezigheid van God niet kunnen bestaan.

In het Nieuwe Testament benadrukt de schrijver van Hebreeën dat wie gelooft in Christus vrije toegang tot God heeft:
Broeders en zusters, dankzij het bloed van Jezus kunnen we zonder schroom binnengaan in het heiligdom, omdat Hij voor ons met zijn lichaam een weg naar een nieuw leven gebaand heeft, door het voorhangsel heen. We hebben nu een hogepriester die dienst doet in het huis van God; laten we God dan naderen met een oprecht hart en een vast geloof, nu ons hart gereinigd is, wij van een slecht geweten bevrijd zijn en ons lichaam met zuiver water is gewassen. (Hebreeën 10:19-22)
Wat een voorrecht dat de barrière van de zonde die ten tijde van de tabernakel de weg naar God versperde, door Christus is weggenomen! We mogen tot God gaan met het vaste vertrouwen dat Christus onze zwakheid kent en ons barmhartigheid en genade schenkt (Hebreeën 4:14-16).
Het zou echter een misverstand zijn om te denken dat door de genade van Christus het belang van een heilige levensstijl voor ons kleiner is geworden dan voor de Israëlieten ten tijde van de tabernakel. Daarom roept de schrijver van Hebreeën verschillende keren met ernstige en zwaarwegende woorden op om ernst te maken met levensheiliging, bijvoorbeeld in Hebreeën 2:1-3:
Daarom moeten wij al onze aandacht richten op wat we gehoord hebben, dan zullen we niet uit de koers raken. Want als het door engelen gesproken woord al zo veel rechtskracht bezat dat op elke overtreding en ongehoorzaamheid een rechtmatige straf volgde, hoe zullen wij dan aan die straf ontkomen wanneer we geen acht slaan op de zoveel meer omvattende redding die begonnen is met de woorden van de Heer, en die voor ons bevestigd werd door hen die deze woorden hebben gehoord?

Met ‘het door engelen gesproken woord’ worden de wetten van Mozes aangeduid. Zo zien we dat de wetten van Mozes die ten doel hadden Israël een heilig volk te laten zijn, nog steeds een opvoedende waarde hebben voor christenen doordat ze laten zien dat zonde en kwaad in de aanwezigheid van God niet kunnen bestaan. De ernst die ten tijde van Leviticus onlosmakelijk verbonden was met het houden van de wetten en het ontzag hebben voor Gods heiligheid, maakt ondubbelzinnig duidelijk hoe belangrijk het ook voor ons is om ons verre te houden van alle ongehoorzaamheid en kwaad.

2. Gods heiligheid is gevaarlijk
In Leviticus wordt duidelijk dat de heiligheid van God zelfs gevaarlijk is voor de mens die ongehoorzaam of onachtzaam met Hem omgaat. Voorbeelden uit andere delen van de Bijbel zijn Gods reactie op de opstand van Korach, Dathan en Abiram (Numeri 16) en de dood van Uzza (2 Samuel 6:6-7). Een voorbeeld uit Leviticus zelf is de dood van de priesters Nadab en Abihu, zonen van Aäron, die ‘vreemd vuur voor het aangezicht van de HEERE brachten’ (10:1-7, HSV). Wat ze precies verkeerd deden kan niet met 100% zekerheid gezegd worden. Mogelijk gebruikten ze verkeerd reukwerk of waren de kolen die ze gebruikten niet afkomstig van het brandofferaltaar. Wij weten zelfs niet zeker of het om een bewuste fout ging, of alleen om slordigheid. Hoe dan ook, Nadab en Abihu dienden God niet op de manier waarop Hij aangegeven had gediend te willen worden. Hoe dichter bij God, hoe groter de consequenties van onachtzaamheid en ongehoorzaamheid (10:3).

Ter overdenking: het verhaal van Nadab en Abihu roept terecht een bepaalde huiver bij ons op. In hoeverre kan die ons helpen in ons leven met God? En wanneer wordt de uitwerking van die huiver negatief?

3. Rein en onrein
Naast heilig/onheilig is er nog een belangrijk onderscheid in Leviticus: rein/onrein. Onreinheid op zich hoeft geen zonde te zijn, onachtzaam met onreinheid omgaan is dat wel. In Leviticus 11-15 worden diverse situaties beschreven waardoor Israëlieten onrein konden worden. Het gaat hier niet om zonden, maar om andere zaken die het contact tussen God en mensen verhinderden zoals ziektes, bloedverlies, geslachtsgemeenschap en contact met dode dieren. Omdat het niet om zonden gaat, staat nergens een straf op in deze hoofdstukken. Er is wel een reinigingsritueel.

Waarom deze regels over rein en onrein? Net zoals je er goed uit wilt zien bij belangrijke gelegenheden, zo is het ook logisch dat je verzorgd en schoon wilt zijn als je voor God verschijnt. Daardoor laat je zien dat je Hem hoogacht. Door zich te houden aan de regels om rein te blijven of eventueel weer rein te worden (want situaties die onrein maakten, konden niet altijd vermeden worden) hadden de Israëlieten de gelegenheid om God hun eerbied en liefde te tonen.

Leen Stehouwer is docent Oude Testament bij het Evangelisch College. De ETS-Bijbelcursus van het Evangelisch College is een interkerkelijke Bijbelcursus die wordt aangeboden op 55 locaties in Nederland en online. Elke lesmaand behandelt de cursus één Bijbelboek uit het Oude Testament en één Bijbelboek uit het Nieuwe Testament. De afgelopen maand kwam bij de lessen Oude Testament Leviticus aan de orde. Klik hier voor meer informatie.