Bij de onbekendheid van Zefanja speelt de geringe omvang van het bijbelboek, 53 verzen, een rol. Bovendien ligt de nadruk sterk op stevige oordeelsaanzeggingen. Alleen de laatste 11 verzen zijn troostend en bemoedigend, de rest van het bijbelboek is confronterend tot zelfs schokkend. Toch is dat geen reden om Zefanja maar links te laten liggen. In het leven leren we vaak juist van de momenten dat we met onze zwakheden geconfronteerd worden, en zo bevat ook de schoktherapie van Zefanja waardevolle lessen voor ons.

1. De heftigheid van Gods oordeel
Lees Zefanja 1 aandachtig en wat je leest grijpt je als het ware bij de keel:
Alles zal Ik van de aardbodem wegvagen – spreekt de HEER. Mens en dier zal Ik wegvagen. Ik zal de vogels aan de hemel wegvagen en de vissen in de zee, alles wat de zondaars ten val heeft gebracht. En Ik laat de mensen van de aardbodem verdwijnen – spreekt de HEER. (Zefanja 1:2-3)
Het lijkt wel een omgekeerd scheppingsverhaal: alle leven verdwijnt. Zelfs bij de zondvloed was het nog niet zo erg, toen werden in ieder geval niet alle vissen weggevaagd. Waarom zo'n alomvattend oordeel?
• Vanwege het vervangen van God door eigen afgoden (1:4-5)
• Vanwege geweld en bedrog (1:9)
• Vanwege verwerpelijk denken: “God doet geen goed en geen kwaad.” (1:12)
• Vanwege zondigen tegen God (1:17)

Goud noch zilver kan hen redden als de toorn van de HEER hen treft, als het vuur van zijn woede de aarde verteert en Hij al haar bewoners een gruwelijk einde bereidt. (1:20)

Zefanja 1 is afschrikwekkend! Deze boodschap wil een effect bereiken en het is heilzaam om ons daarvoor open te stellen en te beseffen hoezeer zonden van allerlei soort God tergen. Zefanja 1 roept ontzag op voor Hem. God heeft heel lang geduld, maar er komt een tijd dat Hij onweerstaanbaar ingrijpt. Dan straft Hij de mensen die Hem maar blijven afwijzen en in het kwaad volharden.

2. De reikwijdte van Gods oordeel
In de beschrijving van het oordeel in Zefanja 1 zit iets opvallends. Het is wereldomvattend, zoals duidelijk blijkt uit de verzen 2-3 en 20 die hierboven zijn aangehaald. Tegelijkertijd heeft het oordeel betrekking op Jeruzalem uit de tijd van Zefanja, want afgoden uit die tijd (1:4-5) en plekken en wijken uit het Jeruzalem van die tijd (1:10-11) worden vermeld. Hoe kunnen we dat verklaren en wat betekent het voor ons?

Dat het oordeel zowel geografisch beperkt is als wereldwijd, zowel toenmalig als toekomstig, is een belangrijk signaal. De gedachte aan een oordeel ooit in de verre toekomst kan ertoe leiden dat mensen de urgentie van bekering en ontzag voor God in het heden niet voldoende tot zich door laten dringen. Maar ook de gedachte aan een oordeel dat lang geleden in het verre Jeruzalem plaatsvond, kan verdrongen worden. De verstrengeling van de beschrijving van Gods oordeel toen en daar met de beschrijving van Gods toekomstige eindoordeel over de hele wereld, op een voor ons nog onbekend tijdstip, wil hoorders en lezers van de profetie van Zefanja met de neus op de feiten drukken: de feiten dat geen mens Gods oordeel kan ontvluchten en dat dit ons moet brengen tot inkeer, tot ontzag tegenover God en een rechtvaardige levensstijl.

Geliefde broeders en zusters, u weet van tevoren wat er gaat komen. Wees daarom op uw hoede en laat u niet meeslepen op de dwaalwegen van wettelozen. Laat uw standvastigheid niet varen, maar groei in de genade en in de kennis van onze Heer en redder Jezus Christus. Hem komt de eer toe, nu en in eeuwigheid. Amen. (2 Petrus 3:17-18)

3. Het gevaar van hoogmoed
In Zefanja 2 en 3 is aandacht voor een houding die God verafschuwt en een tegenovergestelde houding die Hij juist wel wil zien:
• Zoek nederigheid… (2:3)
• Dat is het loon voor de hoogmoed… (2:10)
• Dat is er over van die vrolijke stad, de stad die zo onbezorgd leefde, die dacht: ik, en ik alleen! (2:15)
• Wie van overmoed vrolijk is laat Ik uit je midden verdwijnen. (3:11)

Hoogmoed is fataal! Daartegenover staan nederigheid en ontzag. Wie eenmaal tot hoogmoed is vervallen, heeft geen scherpe blik meer op de werkelijkheid. Er is alleen nog maar oog voor eigen verworvenheden en prestaties, en de waarschuwingen van God dringen niet meer door. Blijven volharden in hoogmoed verdooft, verblindt en maakt doof:
Volken heb Ik uitgeroeid, hun torens vernield, hun straten verwoest, niemand kan er door. Hun steden zijn vernietigd, geen mens kan er meer wonen. Ik zei: Heb toch ontzag voor Mij, laat je door Mij vermanen. Dan zou haar woonplaats niet vernietigd zijn, dan had Ik haar niet hoeven te straffen. Maar nee, ze deden telkens weer de schandelijkste dingen. (3:6-7)

De boodschap van Zefanja is schokkend, maar ook heilzaam:
Kom tot jezelf en kom samen, schaamteloos volk, voordat mijn besluit gestalte krijgt - een dag verwaait als kaf -, voordat de brandende toorn van de HEER zich tegen je keert, voordat de dag van de toorn van de HEER zich tegen je keert. Zoek de HEER, allen in het land die nederig zijn en naar zijn wetten leven, zoek rechtvaardigheid, zoek nederigheid: misschien blijven jullie dan gespaard op de dag van de toorn van de HEER. (2:1-3)

Leen Stehouwer is docent Oude Testament bij het Evangelisch College. De ETS-Bijbelcursus van het Evangelisch College is een interkerkelijke Bijbelcursus die wordt aangeboden op 55 locaties in Nederland en online. Elke lesmaand behandelt de cursus één Bijbelboek uit het Oude Testament en één Bijbelboek uit het Nieuwe Testament. Eén van de in het afgelopen lesjaar behandelde oudtestamentische boeken is Zefanja. Klik hier voor meer informatie.