Jezus ziet de mensenmassa die achter hem aankomt. Al die mensen komen naar Hem toe omdat ze ziek zijn en genezen willen worden. Vlak hiervoor (Matteüs 4:23-24) staat dat alle zieken uit de verre omtrek naar hem toekwamen. En Jezus genas hen allemaal. Geweldig!
Maar nu gaat Jezus iets heel anders doen: Hij trekt zich terug. Hij verzamelt zijn leerlingen en geeft hen onderricht. Hij spreekt dus tegen zijn leerlingen, maar tegelijk spreekt Hij over hun hoofden heen ook tegen de menigte die Hem gevolgd is. Zouden die mensen niet teleurgesteld zijn? Ze verwachten daden, maar nu krijgen ze woorden. Als je bij Jezus komt voor genezing en je krijgt te horen dat je gelukkig bent als je treurt en als je lijdt ... wie zit er op zo’n boodschap te wachten?

Maar Jezus vindt zijn toespraak belangrijker dan het genezen van mensen. Blijkbaar is het genezen van mensen niet zijn hoofddoel. Hij heeft voor de mensen een boodschap die belangrijker is dan hun lichamelijke gezondheid. Dit onderwijs is blijkbaar van levensbelang. De relatie met God - het feitelijke onderwerp van deze toespraak - gaat vóór hun lichamelijke welzijn.

Om deze toespraak te houden, beklimt Jezus een berg. Daar is een aantal redenen voor. Ten eerste zal Hij zich een beetje hebben willen terugtrekken van de mensenmenigte, om rustig met zijn leerlingen te kunnen spreken. Maar het kost ook inspanning om een berg beklimmen. De leerlingen moeten er dus moeite voor doen om naar Jezus te kunnen luisteren.

En tegelijk doet het beklimmen van een berg ook denken aan omhoog gaan, richting God. We lezen dan ook herhaaldelijk dat Jezus een berg beklimt om te gaan bidden.
Maar vooral, en dat is misschien nog wel het belangrijkste, herinnert dit spreken van Jezus op de berg ook aan het spreken van God op de berg Sinaï. Toen God de Israëlieten had bevrijd van de slavernij van Egypte, gaf Hij zijn volk op die berg onderwijs over hun nieuwe leven. En hier, in dit bijbelgedeelte, doet Jezus net zoiets. Eerst bevrijdt Hij mensen van het juk van ziekte en pijn, en daarna geeft Hij hen onderwijs over het nieuwe leven. En uiteindelijk wordt die toespraak een soort marsroute voor een nieuw volk dat zal ontstaan: de kerk van Jezus Christus. En zo herinnert het spreken van Jezus op deze berg in veel opzichten aan het spreken van God op de Sinaï.

Jezus geeft dus ‘onderricht’. Dat is een heel belangrijk begrip. Onderricht is wat in het Oude Testament ‘thora’ genoemd wordt. Dat wordt meestal vertaald als ‘wet’. In het Nederlands denken we bij het woord 'wet’ vooral aan voorschriften, dwang en straf. Maar het Hebreeuwse woord thora heeft zulke associaties niet. Het heeft meer te maken met ergens op wijzen, een richting aangeven. Helaas heeft het Nederlands geen woord dat die lading precies dekt. Maar termen als ‘richtlijn’ of ‘onderricht’ komen er wel bij in de buurt. In de thora wijst God als het ware de weg. En dat is dan ook wat Jezus hier in het Nieuwe Testament gaat doen als Hij ‘onderricht’ geeft aan Zijn leerlingen.

De thora van Jezus in de Bergrede begint dan ook niet met opdrachten of voorschriften, maar met onderwijs in de vorm van diepe inzichten. Hij begint met laten zien hoe de wereld eruit ziet in Gods ogen. Deze uitspraken worden de zaligsprekingen genoemd. Die term komt uit oudere vertalingen, die het hadden over 'zalig degenen die ... , enz.’. Als we deze zaligsprekingen lezen, dan zien we dat de visie van Jezus behoorlijk dwars staat op onze ‘natuurlijke’ gedachten en neigingen. Daarom vallen de uitspraken van de Bergrede ons in eerste instantie ook bepaald niet mee. Je kan er zelfs het gevoel bij krijgen dat dat voor jou te hoog gegrepen is. Of dat ook echt zo is, zullen we later nog zien.

Maar voor de kerk geldt in elk geval hetzelfde als voor het volk Israël in de woestijn: de aanwezigheid van God kan je leven veranderen. Als God in je leven komt, dan krijg je heel veel nieuwe mogelijkheden. Met God maak je een nieuwe start. Dat is uiteindelijk de inspirerende boodschap van de Bergrede: het leven kan opnieuw beginnen! Durven we dat aan?

Arie-Jan Mulder is spreker en schrijver. Klik hier om zijn website te bezoeken.