Is dit een provocatie, zoals de kruizen die onlangs door katholieke nonnen werden geplaatst in Auschwitz 1, het moederkamp dat ooit werd gebouwd voor Russische krijgsgevangenen? Gelukkig werden ze na hevig protest van de Joodse gemeenschap snel verwijderd. Maar wat te denken over de ‘Fountains of Tears’? We spraken met Rick Wienecke om te vragen naar zijn motivatie en de bedoeling achter het de tweede ‘Fontein van Tranen’ in Polen.

Holocaustslachtoffers
Allereerst een uitleg van het kunstwerk van Wienecke, dat jaarlijks duizenden bezoekers trekt in Arad, onder wie zelfs Holocaustslachtoffers. De beeldhouwer woont al achtendertig jaar in Israël en kreeg in 2001 voor het eerst de onmogelijke opdracht van God om de Holocaust uit te beelden. Het was nog eens extra moeilijk uit te leggen waarom nu juist hij die opdracht kreeg als christen. Maar Rick wist het zeker: God had gesproken. En vervolgens leidde Hij de beeldhouwer bij iedere stap in het proces. Hij moest zes steenhopen maken, één voor iedere miljoen slachtoffers van de nazi’s; zeven keer een subtiele afbeelding van Jezus aan het kruis uithouwen in Jeruzalemsteen; zeven keer een bronzen beeld gieten van een Joodse man die een facet van het lijden uitbeeldt. De beeldhouwer zegt over de hele periode van zeven jaar dat hij aan de beeldengroep heeft gewerkt: ‘Het was als één lang gebed tot God voor zijn volk en voor het herstel van de verschrikkelijke schade die aan Gods volk is toegebracht. Bij ieder kruiswoord zie je de dialoog terugkomen tussen Jezus’ lijden en het lijden van de Joden. Je ziet Jezus in zijn diepste lijden en tegelijk zie je de schreeuw van de Jood in de Holocaust. Er is zoveel overeenkomst, zoveel identificatie. Er is een soort echo tussen Jezus en het Joodse volk als het gaat om het lijden.’

Gods liefde voor het Joodse volk
In de tien jaar dat de beeldengroep nu open is voor het publiek, is Rick nog meer overtuigd geraakt van Gods liefde voor het Joodse volk. God legt zijn vinger op de wonden en geneest. En dat doet Hij niet door het leed te verzwijgen, maar door te laten zien hoe Hij Zelf heeft geleden en dus ook heeft meegeleden. Rick: ‘De reacties zijn altijd tweeledig: men is geschokt omdat het toch de kruisiging voorstelt, en tegelijk verzacht het de pijn omdat er zoveel herkenbaar is. Ik heb mijn Joodse gasten horen zeggen: “Je hebt de twee moeilijkste dingen uit onze geschiedenis samengebracht binnen één kunstwerk.” Iemand anders zei: “Ik heb de kruisiging altijd als iets door en door slechts gezien, iets boosaardigs, maar nu is het alsof er voor mij een raam wordt opengezet waardoor ik nieuwe vergezichten zie.” Sommige Israëli’s zeggen: “Is Hij dan één van ons?” Als er Holocaustoverlevenden komen, ben ik meestal stil. Ik wil van hen leren over de dingen die ze hebben meegemaakt. Het is verbazingwekkend hoe positief ook deze mensen reageren. Dat maakt ons heel klein. We hebben nooit verwacht dat er zoveel belangstelling zou zijn. Ik denk dat het een genezingsproces zonder woorden is wat God in werking zet bij het zien van de “Fontein van Tranen”. Niemand kan het lijden beter verstaan dan degene die het lijden zelf heeft meegemaakt. Jezus kan dat als geen ander, en Hij kan ook de wonden genezen.’

God sprak opnieuw
En nu heeft God opnieuw gesproken. Rick vertelt hoe hij in Birkenau terechtkwam: ‘Ik ben vanaf 2001 vele malen in Birkenau geweest om onderzoek te doen voor de eerste “Fountain of Tears” in Arad. Birkenau is de naam van het Poolse dorp Brzezinka, maar de nazi’s noemden het kamp “Auschwitz 2”, gebouwd in het voorjaar van 1942 na de Wannsee conferentie waar de nazi’s besloten definitief af te rekenen met de Joden door ze te vergassen en hun lichamen te verbranden, de zogenaamde Entlösung. Dit vernietigingskamp ligt ongeveer twee kilometer van het moederkamp Auschwitz, bij de Poolse plaats Oswiecim (Auschwitz). Ook nadat de “Fontein van Tranen” in Arad af was, ging ik nog regelmatig naar de kampen, omdat het me niet losliet.

Zo bezocht ik in 2011 samen met een vriend Birkenau. Het was voor hem de eerste keer. Het was koud en regenachtig, een weertype dat de troosteloze sfeer extra versterkte. Terwijl we daar rondliepen, meende ik heel duidelijk Gods stem te verstaan, die zei: “De Fountain of Tears moet ook hier komen.” Ik was geschokt en hoopte dat ik me vergiste. Hoe kon God zoiets van mij vragen? Nee, dit moest ik mezelf hebben ingebeeld. Birkenau is voor alle Joden immers de plaats die wij christenen “Golgota” noemen. In de hele wereld en in de hele geschiedenis is er geen andere plaats waar zoveel Joods bloed heeft gevloeid dan in Birkenau. De enige gebeurtenis waar misschien net zoveel Joden zijn vermoord, is de verwoesting van Jeruzalem in het jaar zeventig.’

Het bleef me achtervolgen
Maar het idee van een replica in Birkenau bleef me achtervolgen, ook al probeerde ik alles te doen om het te vergeten. Ik bleef volhouden dat het ongepast was, en dat een heiden daar alleen maar kan zwijgen. Dit is een gedenkplaats die alleen de Joden toekomt. Na een jaar vertelde een Poolse vriend dat er een stuk grond te koop op driehonderd meter afstand van de ingang van Auschwitz-Birkenau. Ik wist meteen dat dit een teken van God was en dat ik moest reageren. In het begin van 2013 ben ik naar Polen gereisd om concrete plannen te maken. Intussen is het gebouw waarin de beeldengroep wordt opgesteld klaar. Er is nog veel werk te doen voor de opening in het voorjaar van 2018.’

Opperrabbijn
‘Heel bijzonder is hoe God mij ook in contact heeft gebracht met sleutelfiguren in Polen. Allereerst de opperrabbijn van Polen, Michael Joseph Schudrich. Ik heb hem in 2014 opgezocht in de synagoge van Warschau en heb sindsdien zeer goed contact met hem. Begin dit jaar ontmoette ik hem weer bij de “Mars van de Levenden”, die hier elk jaar wordt gehouden. Hij vroeg wanneer de opening zal zijn en hoopt er zelf ook bij te zijn. Ik heb goed contact met de pastoor van Birkenau. Nota bene een Duitser, die hier overigens al dertig jaar woont. In de afgelopen jaren heb ik de burgemeester van Birkenau goed leren kennen. Hij heeft een warm hart voor Israël en is erg positief over alles wat hier gebeurt.

Geen reclame
Als we vragen hoe Rick bekendheid wil geven aan de ‘Fountain of Tears’, zegt hij: ‘Net als in Arad, zal in Birkenau geen reclame worden gemaakt voor de expositie. En zeker zo vlakbij het vernietigingskamp is het niet gepast om extra aandacht te vragen. Het is een dicht gebouw zonder naam. Het enige herkenbare is de Israëlische vlag boven de ingang. Samen met mijn vrouw Dafna zullen we onze tijd verdelen tussen Israël en Polen, maar we hebben ook contact met Engels sprekende Poolse vrienden die de gasten die ‘toevallig’ binnenkomen te verwelkomen en eventueel een uitleg te geven over het hoe en waarom van de “Fountain of Tears”.’

Dit verhaal is aangeleverd door Comité Gemeentehulp Israël (CGI). Het doel van CGI is: Messiaanse gemeenten en bedieningen in Israël ondersteunen met gebed en financiën en gelovigen in Nederland daarbij betrekken. Klik hier voor meer informatie.