Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat geloof een beschermende factor is voor suïcidaliteit. In de Multidisciplinaire Richtlijn Suïcidaal Gedrag wordt dit eveneens gesteld. Maar waarom is dat zo? Wat maakt nu dat geloof een beschermende factor is? Heeft dat te maken met overtuigingen, met ervaringen van troost, met sociale steun, met specifiek gedrag? Deze vragen waren aanleiding voor nader onderzoek vanuit het Kennisinstituut Christelijke GGZ bij depressieve patiënten die in behandeling waren bij Eleos. Inmiddels zijn 155 patiënten onderzocht op het gebied van de depressieve stoornis, ernst van de suïcidaliteit en geloof. Hierbij is geloof uitgebreid onderzocht, dat wil zeggen aan de hand van vijf verschillende dimensies:

1. Godsbeeld
2. Frequentie van de kerkgang/bidden
3. Mate van belangrijkheid van het geloof in iemands leven
4. Sociale steun
5. Morele bezwaren tegen suïcide

Evenals in eerdere studies die op dit gebied zijn uitgevoerd is er in ons onderzoek ontdekt dat sociale cohesie (zoals vaker naar de kerk gaan, positieve sociale steun) samenhangt met minder suïcidaliteit. Vertaald naar de pastorale zorg vanuit de gemeente betekent dit dat het belangrijk is om oog te hebben voor een goede inbedding binnen de gemeenschap. Gerichte inzet van gemeenteleden kan hierbij behulpzaam zijn.

Een belangrijke nieuwe bevinding is dat er bij de christelijke patiënten duidelijke verschillen waren in het godsbeeld en dat dit godsbeeld samenhing met de ernst van de suïcidaliteit. Concreet laten de resultaten zien dat patiënten met een positief/steunend beeld van God minder suïcidaal zijn dan patiënten met een angstig/afstandelijk godsbeeld. Belangrijk om te vermelden is dat de patiënten met het positieve/steunende godsbeeld God ook zagen als heersend/straffend. Dit betekent dus dat juist de combinatie van heersend/straffend en positief/steunend (God die als Koning regeert en leidt) beschermend is. Juist het beeld van God als afstandelijk/niet betrokken in combinatie met angst maakt het risicovol. Voor de pastorale begeleiding betekent dit dat de vraag wie God voor iemand is essentieel is – en het antwoord vraagt om een deskundig vervolg.

Een andere belangrijke bevinding in dit onderzoek is dat de mate van de overtuiging dat God suïcide verbiedt (de zogenaamde morele bezwaren) sterk samenhangt met de ernst van suïcidaliteit en bovendien ook met suïcidaal gedrag in de voorgeschiedenis. Dit betekent concreet dat patiënten die veel morele bezwaren tegen suïcide hebben minder suïcidaal zijn en ook in het verleden minder suïcidaal zijn geweest. Opvallend hierbij is dat ook in een christelijke populatie er veel verschillen voorkomen in de mate van morele bezwaren tegen suïcide. Het is daarom van belang om dit als pastor te exploreren.

Het bovenstaande laat zien dat het te eenvoudig is om er vanuit te gaan dat geloof altijd beschermend werkt ten aanzien van suïcidaliteit, hoewel het in het algemeen zo is dat geloof beschermend werkt voor suïcidaliteit. Voor gemeenteleden die (mogelijk) wanhoop of uitzichtloosheid ervaren en/of die suïcidale gedachten hebben kunnen een pastor en kerkelijke omgeving veel betekenen: in contact blijven, tijdig doorverwijzen naar professionele hulpverlening, een (dreigende) crisis signaleren en opnieuw contact (laten) opnemen met de hulpverlener, en – last but not least – het gesprek voeren over God en geloof in relatie tot de problematiek.

Op D.V. 10 september is het Wereld Suïcide Preventie Dag. Daarom organiseert het Kennisinstituut christelijke ggz op 13 september 2017 een minisymposium voor de naaste omgeving, ambtsdragers en leden van de kerkelijke gemeente. Op deze avond staat de vraag centraal hoe je suïcidaliteit kunt herkennen, hoe je het bespreekbaar kunt maken en wat je als kerkelijke omgeving kunt betekenen. Suïcidaliteit en suïcide komen immers ook binnen de kerk voor. Klik hier voor meer informatie.

Drs. Matthias Jongkind is als klinisch psycholoog werkzaam bij Eleos. Drs. Bart van den Brink is als psychiater verbonden aan Eleos, kliniek ‘de Fontein’. Dr. Hanneke Schaap-Jonker is psycholoog en theoloog en werkt als rector van het Kennisinstituut christelijke ggz, onderdeel van Eleos en De Hoop ggz.