Honger in Afrika! Maakt mijn bijdrage verschil?

Dagelijks leven1 juni 2017 Peter Kamphof, Tear

Afrika is getroffen door hongersnood. Geweld, armoede en extreme droogte bedreigen de levens van honderdduizenden mannen, vrouwen en kinderen in onder meer Zuid-Soedan en Nigeria. Alweer wordt de alarmklok geluid voor een ramp, je kan er moedeloos van worden.

Maar zo'n noodhulpactie roept ook veel vragen op, zoals:

  • Maakt het nu écht verschil als ik iets bijdraag?
  • Gaat mijn bijdrage écht naar degenen die dat nodig hebben of gaat die naar een noodhulpindustrie die zichzelf in stand houdt?
  • En in hoeverre heeft hulp blijvende impact of is het gewoon wachten op de volgende ramp?

Als programmamedewerker van Tear heb ik de afgelopen jaren de gevolgen van natuurrampen en oorlogen van dichtbij gezien. Ik heb oog in oog gestaan met de overlevenden van natuurrampen in Nepal, Haïti en de Filipijnen en heb gesproken met mannen en vrouwen in onder meer Libanon en Griekenland, op de vlucht voor het verschrikkelijke geweld in het Midden-Oosten.

Een cruciale bijrol voor de donateur

Het heeft iets te maken met de houding van lokale christenen en kerken juist in de moeilijkste omstandigheden. Het is bijvoorbeeld de houding van een Syrische voorganger die met gevaar voor eigen leven moedig op zijn post blijft, omdat hij gelooft dat God dit van hem vraagt en omdat hij daar honderden anderen ondersteunt.
Of de houding van een christelijke school in Haïti die na de aardbeving in 2010 alle deuren opengooit en tal van slachtoffers een veilige slaapplek biedt op het terrein van de school. Ik weet niet precies hoe, maar voor mij is duidelijk dat God zijn Koninkrijk bouwt juist in en rondom de diepste crises in de wereld.

Maar hoewel de hoofdrol is weggelegd voor de lokale kerken en christenen, kunnen zij dit niet alleen. Producten zoals voedselpakketten, dekens en kleding kunnen alleen uitgedeeld worden als er een grote groep van mensen achter deze kerken en christenen staat. Dat is waar de rol van elke donateur van cruciaal belang is en ook blijft. Een belangrijke bijrol dus.

"Voor mij is duidelijk dat God zijn Koninkrijk bouwt juist in en rondom de diepste crises in de wereld"

En daarin maakt het een verschil hoeveel mensen die ‘bijrol’ oppakken. Voor de wederopbouw in Nepal hadden we bijvoorbeeld heel graag nog meer huizen willen herbouwen. We hebben daarvoor de capaciteit en er zijn een aantal extreem arme gezinnen voor wie dit een verschil had gemaakt. Maar op het punt dat de gelden die wij van onze achterban ontvangen op zijn, moeten we stoppen, soms tegen onze eigen zin.

Noodhulp: een industrie die zichzelf in stand houdt?

Een aantal jaren geleden kwam Linda Polman met een bijzonder interessant boek met de titel De crisiskaravaan. In een boeiend betoog legt zij een heel aantal dilemma’s bloot rondom het bieden van noodhulp en stelt ze kritische vragen bij de negatieve impact van noodhulp en de ‘noodhulpindustrie’ die afhankelijk is van de rampen die in de wereld plaatsvinden. Ook dit roept vragen op:

  • Is het punt dat zij maakt terecht?
  • Kan hulp aan een land meer negatieve dan positieve gevolgen hebben?
  • Is de noodhulpindustrie een industrie die zichzelf in stand houdt?

Polman schrijft denk ik terecht over zogenoemde ‘donor darlings’, landen die wel erg veel hulp ontvangen. Ook het boek When helping hurts van het Chalmers Center beschrijft heel goed wat hulp stuk kan maken.

Hulpafhankelijkheid is een terechte zorg, bijvoorbeeld in een land als Cambodja waar wel erg veel hulporganisaties geregistreerd zijn, terwijl de oorlog daar toch al vele jaren ten einde is. Naast de afhankelijkheid die het creëert, kan hulp ook op een negatieve manier de lokale markt beïnvloeden, corrupte leiders in het zadel houden of op een nadelige wijze de lokale cultuur beïnvloeden.

Het is positief als we veel ruimte maken voor dit soort vragen. Als je als advocaat, psycholoog of begeleider in de zorg aan de slag wilt wordt een bepaalde expertise gevraagd. Precies hetzelfde mogen we verwachten bij internationale hulpverlening.

Internationale hulpverlening is niet simpel

Je zou de ‘noodhulpindustrie’ kunnen vergelijken met de ‘brandweerindustrie’ of ‘ambulance-industrie’. Natuurlijk zouden mannen en vrouwen die daarin werkzaam zijn daar niet hoeven te werken als er geen branden of gewonden waren, maar weinig mensen zouden het serieus nemen als je zou beweren dat de ‘brandweerindustrie’ zichzelf in stand houdt.

Internationale hulpverlening zoals bij de Europese vluchtelingencrisis of de hongersnood in delen van Afrika is niet simpel en we moeten stoppen met doen alsof dat zo is. Net zoals de zorg in Nederland niet ‘simpel’ is. Maar de oplossing is dan niet om die zorg of hulp niet meer te geven, maar om die als organisatie zo goed en professioneel mogelijk op te zetten, rekening houdend met de lokale context waarin die gegeven wordt.
Een pakketje met voedsel kán van groot belang zijn

In het najaar van 2015 trokken duizenden vluchtelingen vanuit Turkije naar Griekenland om vervolgens via de Balkan naar West-Europa te reizen. Een gevaarlijke reis die grotendeels te voet werd gemaakt. Ergens op die route van ruim 3.500 km, net na het passeren van de Grieks-Macedonische grens ontvingen ruim 30.000 van deze vluchtelingen een plastic zak met voedsel, net voldoende voor een flinke lunch.
Dat is een mooi voorbeeld waarbij we als Tear ervoor kozen om een grote groep mensen hulp te geven met een korte-termijn impact. Een pakketje met wat voedsel kan van groot belang zijn, zeker als je de afgelopen drie dagen niet gegeten hebt.

Niet alle hulp is meteen zichtbaar

"Daarom kiezen we ook bewust voor het versterken van de lokale capaciteit in al ons werk en ligt de regie van het werk veelal bij lokale organisaties"

Maar, als het kan zoeken we naar mogelijkheden om een lange-termijn verschil te maken in de levens van de mensen die we helpen. Zodat onze hulp mensen écht verder brengt en ze ook weerbaarder maakt bij toekomstige rampen. Dat is waarom we nu bijvoorbeeld in Haïti naast alle directe noodhulp ook een klein deel van het geld gebruiken om fruitbomen te planten.

Die bomen zullen pas opbrengst hebben ver na de noodhulpfase van deze ramp, maar zijn in staat om blijvend bij te dragen aan de voedselzekerheid van de inwoners van Haïti. In een land dat kwetsbaar blijft voor grote rampen kan dat uiteindelijk bij een volgende ramp het grootste verschil hebben gemaakt.

Daarom kiezen we ook bewust voor het versterken van de lokale capaciteit in al ons werk en ligt de regie van het werk veelal bij lokale organisaties. Zo ontstaan nieuwe innovaties zoals het Umoja-programma dat nu in tientallen landen wordt uitgevoerd, waarbij kerken worden uitgedaagd om de gemeenschap om hen heen te dienen met hun eigen middelen.

Dit is vernieuwing die voortkomt uit samen evalueren en leren dat heeft geleid tot een heel mooi programma dat de cycli van afhankelijkheid helpt te doorbreken en zo bij te dragen aan lange-termijn verandering.

Waar het écht om gaat

Tot slot. Af en toe reis ik langs verschillende projecten in het buitenland. Vaak komt dan de kwaliteit van het project ter sprake. Het valt me dan steeds weer op dat de grootste bijdrage die we kunnen leveren niet het bieden van de hulp is, maar vooral de erkenning van de waarde van de man, vrouw of het kind die de hulp ontvangt.

Het doet iets met een gezin als zij na een lange vlucht vanuit Syrië ineens in Griekenland ergens een kop thee krijgen aangeboden en er écht geluisterd wordt naar hun verhaal. Het geeft weer een klein beetje hoop als mensen je in het Zuidoosten van Haïti komen opzoeken om te kijken hoe het met jouw gezin gaat vlak nadat je huis en bezittingen zijn weggespoeld.

Als ik dat zie of hoor, merk ik dat mijn inhoudelijke projectvragen soms wat meer naar de achtergrond verdwijnen. Niet dat ze minder relevant zijn geworden, maar ik geloof dat het ontmoeten en ondersteunen van mensen juist in dit soort crisissituaties uiteindelijk de kern van noodhulp is.

Dit artikel is namens Tear geschreven door Peter Kamphof. Lees hier meer verhalen van Tear.

Praatmee

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho