Deze vijf verloren 'stammen' keren nu terug naar Israël
Achter het nieuws dat de kranten haalt, gebeurt het: de grote terugkeer van het Joodse volk naar Israël. In de tentoonstelling ‘De grote Terugkeer’ laat Christenen voor Israël (CvI) het publiek kennis maken met deze reis van het Joodse volk. Te zien is hoe de uittocht van de Joden uit onder meer de Arabische wereld, Ethiopië en Frankrijk is begonnen en doorgaat tot op de dag van vandaag. CIP.nl besprak met André Diepenbroek van CvI de terugkeer van vijf verloren 'stammen'.
1. Jemen
“De grote terugkeer begon in 1881. Een klein groepje Joden uit Jemen stak over naar Ethiopië en Soedan en werd in Alexandrië op een schip naar Israël gezet. Op dat moment was het land nog deel van het Ottomaanse rijk en was het gebied dat nu Israël heet een kale steenvlakte. Deze eerste aliya ging bijna hand in hand met de terugkeer van Russische Joden, die een jaar later arriveerden.” André voegt toe dat Jemenitische Joden een uitreisverbod werd opgelegd. “Veel Joden hadden een belangrijke functie als bijvoorbeeld goudsmid. Jemen had hen hard nodig. Om een volksverhuizing te voorkomen werd een uitreisverbod opgelegd dat tot op de dag van vandaag geldt.”
Jemenitische Joden in de woestijn
Enkele jaren na de oprichting van de staat Israël braken in de hele Arabische wereld pogroms tegen het Joodse volk uit. “Voor Jemen was de kuststad Aden het enige lichtpuntje. Groot-Brittannië had het Suezkanaal nodig om contact te houden met Brits-Indië. Toen de Joden daarvan hoorden, liepen ze soms midden in de nacht naar Aden. Ze verbleven in een transitkamp en ondertussen werden met Amerikaans-Joods geld vluchten georganiseerd zodat ze het land konden verlaten. En zo vertrokken in drie maanden 148.000 Joden vanuit Jemen naar Israël. Ze kwamen ontredderd in Israël aan dat zich nog aan het herstellen was van de Onafhankelijkheidsoorlog. Kinderen werden massaal bij ouders weggehaald en in internaten ondergebracht vanwege noodzakelijke medische zorg. In die tijd stierven bijvoorbeeld veel kinderen aan malaria. De grote terugkeer heeft bijna altijd een zwart randje en dat geldt ook voor Jemen.”
Momenteel leven er in Jemen naar schatting tussen de 50 en 70 Joden. “Het land is nu één grote puinhoop. Het gezag is in handen van lokale sjeiks. Via internet wordt er met hen onderhandeld. In ruil voor geld of materialen geven de sjeiks in het geheim toestemming om Joden naar Israël te laten vertrekken. Niemand mag dit weten in de Arabische wereld. Samenwerken met Israël wordt opgevat als een doodzonde.”
2. Oekraïne
Sinds 2014 is Oekraïne een door oorlog verscheurd land. Oekraïne kwam voor ons gevoel heel dichtbij te liggen, toen vlucht MH17 boven het oorlogsgebied werd neergeschoten. Oekraïne telt momenteel zo'n 300.000 Joden. In de afgelopen jaren hebben duizenden van hen de keuze gemaakt een nieuw bestaan op te bouwen in Israël.
De positie van Joden in dit Oost-Europese land staat echter al veel langer onder druk. André: “Na de Tweede Wereldoorlog zagen de Joodse soldaten in het Rode Leger wat er in de concentratiekampen was gebeurd. Ze gingen met één stelregel terug naar huis: ‘alles wat herinnert aan ons Jood-zijn, gaat vanavond door de wc’. Toen de Sovjet-Unie uiteen viel, namen de nationalisten de regie in handen. Hun ideologie is: eigen volk eerst. En dus vielen de Joden in de negentiger jaren tussen wal en schip. In de loop der jaren ontdekten hulporganisaties dat er in het land niet naar de Joden werd omgekeken. Daarom is Christenen voor Israël daar een hulpactie gestart.” En zo ontstonden er voor de veelal arme Joden kansen om naar een staat te gaan waarin men wel oog voor hen heeft: Israël.
Franse Joden arriveren in Israël
André ziet dat de Russische inmenging op de Krim en in Oost-Oekraïne de grote terugkeer heeft aangewakkerd. “De Joodse mensen die leven in door de Russen bezette gebieden, dachten maar één ding: wegwezen. En dus namen ze contact op met onze veldwerker Koen Carlier. Daarnaast winnen de rechts-extremisten aan invloed, want dit zijn de Oekraïners die écht tegenstand willen bieden aan de Russen. Rechts-extremisten zijn daar nu nationale helden. En zo wordt de grote terugkeer van twee kanten aangewakkerd.”
3. Ethiopië
“Het verhaal van de grote terugkeer uit Ethiopië begint al drieduizend jaar geleden,” vertelt André. “Koning Salomo had volgens de traditie een intieme relatie met de koningin van Sheba. Samen werden ze, volgens die overlevering, de grondleggers van het Ethiopische koningshuis. In dat land vestigden zich Israëlitische handelaren. De God van Israël werd er gediend.”
We maken een flinke sprong naar 1924. Het Joods Agentschap hoort dat er in Ethiopië mensen leven die een joodse leefwijze hanteren. Men ontdekt in het Afrikaanse land synagogen. Later wordt onder deze falasha's - buitenstaanders - in Ethiopië bekend dat in 1948 Israël een eigen staat heeft gekregen. “Omdat er onder rabbijnen twijfel was over hun Joodse identiteit moest er op een gegeven moment een knoop worden doorgehakt. Uiteindelijk kwam men tot de conclusie dat er een deel van de stam van Dan ooit naar Egypte is gegaan, handel dreef en uiteindelijk in Ethiopië is terechtgekomen.”
In 1984 breekt er in Ethiopië hongersnood uit. Veel Joden ontvluchten het land en vertrekken naar Israël. Te voet vluchten veel Ethiopische Joden en komen in ellendige omstandigheden in Soedan terecht. Israël beseft de onhoudbare situatie en besluit met behulp van een commercieel luchtvaartbedrijf 8.000 mensen te redden. Deze reddingsactie is de naam ‘Operatie Mozes’ gaan dragen. In 1991 organiseert Israël een tweede luchtbrug, waarmee meer dan 14.000 Joden in 36 uur naar Israël vliegen: ‘Operatie Salomo’. “Nog niet alle Joden zijn uit Ethiopië vertrokken, maar het is duidelijk dat de grote terugkeer bijna is voltooid,” voegt André toe.
4. India
Als persoonlijk adviseur van premier Netanyahu zag Michael Freund dat de regering “de meest idiote brieven binnenkreeg. Bijvoorbeeld van mensen die beweren dat ze de Messias zijn en graag een persoonlijk gesprek met hem willen aangaan om hun openbaring op de Olijfberg te regelen. Freund vond het leuk om deze brieven te bewaren en noemde dit het ‘gekkies-dossier’. Daar zat ook een brief bij van een groep die zich de ‘zonen van Manasse’ noemde. Er kwamen echter steeds meer brieven van de ‘zonen van Manasse’ en ook nog eens met een serieuze toon.”
Freund ontdekte dat er in de jaren zeventig van de vorige eeuw al soortgelijke brieven naar de Israëlische regeringen zijn geschreven vanuit India. André: “Later boekte Freund een ticket om te gaan kijken en kwam in aanraking met Indiërs die zich aan een aantal leefregels uit het Oude Testament hielden. ‘Onze heilige boeken zijn ons lang geleden afgenomen. We hebben ons verhaal van generatie op generatie doorverteld’, kreeg hij te horen. De weggevoerden van de stam Manasse zouden via Assyrië, het huidige Noord-Irak, en Perzië in India terecht zijn gekomen. Het is een route die in theorie mogelijk zou kunnen zijn. Ze citeerden complete gedeelten uit het Oude Testament."
“En dan zongen ze ook nog liederen als ‘Mijn grote broer Juda, kom mij halen’. Liederen over de grote terugkeer. Dit is te abnormaal om toeval te zijn. In totaal bestaat de groep Joden uit India uit zo’n 7.000 mensen. Een maand geleden is weer een nieuwe groep uit India aangekomen,” aldus André.
5. Frankrijk
Het jaar 2014 was een cruciaal jaar. Een protestmars tegen de Israëlische operatie in de Gazastrook mondde uit in grootschalige gewelddadigheden in Parijs. Honderden Arabische jongeren namen deel aan plunderingen en vernielingen. Daarbij zijn met name Joodse winkels het doelwit. ‘Dood aan de Joden’, klonk voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog in de straten van Parijs. Door de enorme stijging van antisemitisme in Frankrijk zijn er in 2015 zoveel Joden vertrokken, dat Frankrijk nu op de eerste plaats staat van het lijstje landen waarvandaan Joden naar Israël en elders vertrekken.
“De Gaza-oorlog werd ineens uitgevochten in Parijs,” merkt André op. “Daardoor is de Jodenhaat onder de islamitische bevolking nieuw leven ingeblazen, aangewakkerd door organisaties als IS. Zo wordt een strijd in het Midden-Oosten ook een strijd hier, bij ons.” Hij wijst ook op “het diepgewortelde antisemitisme binnen het rooms-katholicisme in Frankrijk. Joden kregen gelijke rechten na de Franse Revolutie en Napoleon. De conservatieven, zoals koningsgezinden en de Rooms-Katholieke Kerk stonden op verlies en waren juist sterk gericht op het behouden van het oude Frankrijk, waaronder de aversie tegen Joden. Die stroming is tot op de dag van vandaag springlevend.”
Foto's: Christenen voor Israël
Praatmee