Drie vormen van twijfel

Dagelijks leven16 april 2015 Herman van Wijngaarden, HGJB
Elke catecheet en jeugdwerker kent ze: de ‘Thomassen’ die op club of in de catechese vragen stellen waarachter je een persoonlijke (existentiële) twijfel vermoedt. Maar er zijn ook de ‘Pilatussen’: de jongeren die overmoedig laten merken dat ze het ‘zo net nog niet weten’. In beide gevallen is er sprake van geloofstwijfel, maar wel heel verschillend. Hoe ga je daarmee om? Hoe treed je deze jongeren tegemoet?

In zekere zin is geloofstwijfel heel gewoon: de meeste gelovigen hebben er wel eens last van. Toch wordt er nergens in de Bijbel over twijfel gesproken als iets positiefs. God wil ons brengen tot geloof, en niet tot twijfel (Jak. 1:5-8). Twijfel mag horen bij geloof, maar dat is zoals ziekte helaas bij gezondheid ‘hoort’. Twijfel is zoiets als ‘ziek geloof’. Als iemand ziek is, kan hij daar vaak niks aan doen. Maar een zieke zegt niet: laat mij maar ziek zijn, ik vind het best zo. Een zieke wil gezond worden. Zo wil iemand die met twijfels zit aan het geloof, als het goed is, ook ‘gezond’ worden. Hij wil (weer) komen op het niveau dat God bedoeld heeft, en dus zoekt hij naar genezing. 

Maar de ene twijfel is de andere niet. Het is belangrijk dat we eerst een goede diagnose stellen, om vervolgens een passende remedie toe te passen. Iemand die hier heel duidelijk over geschreven heeft, is Wim Rietkerk in zijn boek ‘In dubio – Handboek voor twijfelaars’ (Novapres, 2000). Geloven doe je met je verstand, je wil en je gevoel, zegt Rietkerk. Als er sprake is van twijfel, is het belangrijk om je af te vragen op welke van deze drie gebieden de kern van het probleem vooral ligt. 

1. Verstandstwijfel
Twijfel kan in de eerste plaats te maken hebben met het verstand: allerlei vragen kunnen je belemmeren om tot werkelijke geloofsovergave te komen. Hoe zit het met het lijden in deze wereld? Is Jezus werkelijk opgestaan uit de dood? Als je kijkt naar Jezus’ ontmoetingen met Nicodemus (Joh. 3) en Thomas (Joh. 20), valt op dat Hij hun vragen heel serieus neemt. 
De remedie voor verstandstwijfel is: zoeken naar (beter) inzicht. Zet de argumenten maar ‘s op een rij, en vooral ook: lees de Bijbel goed. Veel jongeren (en ouderen) geloven op hun gevoel en willen ook hun twijfel gevoelsmatig te lijf gaan. Ze twijfelen er bijvoorbeeld aan of ze wel een kind van God zijn, en zoeken dan antwoorden op het terrein van hun gevoel. Terwijl het meer dan eens vooral vastzit op gebrek aan inzicht: wie is God, wat zegt Hij in Zijn Woord, wat vraagt Hij van me?

2. Wilstwijfel
Geloven heeft ook te maken met de wil: wíl je wel geloven? En er is dus ook zoiets als wilstwijfel. Het lastige bij deze vorm van twijfel, is dat hij zich bijna altijd vermomt als verstands- of gevoelstwijfel. Mensen doen alsof allerlei vragen of gevoelens hen belemmeren om te geloven, maar in werkelijkheid willen ze niet geloven! Want geloven betekent dat je niet meer van twee walletjes kunt eten, dat je moet kiezen!
Over deze vorm van twijfel is de Bijbel erg negatief (denk maar aan de farizeeën). Als Jezus hiermee geconfronteerd wordt, gaat Hij dus ook niet serieus op de vragen in, maar roept Hij op tot bekering, tot het maken van een keuze. Ook voor veel jongeren nu is dat dé remedie! Vragen zullen er altijd blijven, maar we hoeven niet overal een antwoord op te hebben om te kunnen geloven. Op een gegeven moment is de vraag alleen nog of je werkelijk bereid bent om de stap te nemen. Als je dat ten diepste niet wilt, zal je ook nooit tot zekerheid komen.

3. Gevoelstwijfel
We geloven ook met ons gevoel. Als het gevoel echter beschadigd is, kan ons dat belemmeren in het geloven, liefhebben en vertrouwen. Maar ook overspannenheid of oververmoeidheid kan mensen niet (of minder) in staat stellen om hun geloof overeind te houden. 

Het is in deze gevallen belangrijk om door te vragen: ‘Hoe gaat het eigenlijk met je?’ Probeer er voorzichtig achter te komen of er negatieve ervaringen zijn die verwerkt moeten worden. Neem hiervoor de tijd. Het zou mooi zijn als je met die jongere daarnaast kunt zoeken naar positieve ervaringen, bijvoorbeeld door te verwijzen naar een HGJB-Scholierenweekend of de Kerstconferentie. In ieder geval is het goed om te weten dat de Bijbel vooral over déze vorm van twijfel heel mild is (Judas 22 - NBG): ‘Weest ook barmhartig jegens sommigen die twijfelen.’

Praatmee

Beluister onze podcast

#321 voorganger Teun van der Leer en predikant Peter Sinia in gesprek over de doop
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Yoran
Nieuws

Vader vermiste christelijke jongen (16) doet belangrijke oproep

Ondanks dat er met duizenden vrijwilligers werd gezocht, is de vermiste christelijke Yoran Krol (16) nog steeds niet gevonden. Zijn vader doet op sociale media daarom nogmaals een oproep en vraagt iedereen die zich in de regio op het water begeeft go

Insalvation en Michelle Lee
Video

InSalvation en Ann Michelle Lee brengen nieuwe single uit: 'Breek de hemelen open'

Het kan nog zo donker lijken in je eigen leven en om je heen; Gods licht kan het doorbreken. De nieuwe single van InSalvation (met gast Ann Michelle Lee) is een gebed om dat te laten gebeuren; een hartenkreet voor het hier en nu. De single is sinds 2

Nigeria gevangenis
Nieuws

Nigeriaans predikantsechtpaar verbleef ten onrechte drie jaar in gevangenis

Een rechtbank in de Nigeriaanse staat Kaduna heeft dominee Jonah Gangas en zijn vrouw Josephine vrijgesproken. Het echtpaar zat meer dan drie jaar gevangen. Ze werden beschuldigd van ontvoering en het bekeren van een jong moslimmeisje, een beschuldig

Ds. J. Koppelaar
Video

Ds. Koppelaar over ziekenzalving: "Het is niet iets magisch of engs"

"We zijn het kwijtgeraakt om met handoplegging te bidden. Dat kwam door de roomse kerk die daar een soort magische werking aan ging toeschrijven. Merkwaardig is trouwens dat we die zegening met handoplegging nog steeds kennen, maar dan alleen bij het

David de Vos
Nieuws

DoorBrekers cancelt Paasconferentie David de Vos: 'Zaait verdeeldheid in lichaam van Christus'

Hij is een gevierd man binnen de evangelische beweging. Maar zijn aankomende boek en verschillende interviews daarover, lijken evangelist en spreker David de Vos plotseling de kop van jut te maken binnen diezelfde beweging. Hij kreeg de afgelopen dag

Wycliffe
Nieuws

Wycliffe Bijbelvertalers ontwikkelt nieuwe methode waarbij Bijbels sneller vertaald moeten worden

Wycliffe Bijbelvertalers heeft een nieuwe methode ontwikkeld om Bijbels sneller te vertalen en daarmee Gods Woord aan meer mensen aan te kunnen bieden. Dat meldt The Christian Post. In samenwerking met lokale kerken en tolken werkt de organisatie mom

Oekraïners
Nieuws

Christenen helpen tienduizenden Oekraïners: "Ik wil dat ze weten wie Jezus is"

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, trokken bijna een miljoen Oekraïners naar het kleine buurland Moldavië. Hoewel de meeste van deze vluchtelingen naar huis zijn teruggekeerd of zich in andere landen hebben gevestigd, verblijven er n

Ds. J. B. Alblas over Psalm 47
Video

Ds. Alblas over Psalm 47: een boodschap van hoop in tijden van ellende

‘Want de HEERE, de Allerhoogste, is ontzagwekkend, een groot Koning over de hele aarde.’ In zijn meditatie geeft ds. J. B. Alblas uitleg over Psalm 47 vers 1 tot 5: “Het thema van heel deze Psalm is het koningschap van God. Het gaat om Hem en om Zijn

Meerartikelen

Ds. R. W. Mulder
Nieuws

Ds. R. W. Mulder aanvaardt beroep hersteld hervormd Waarder

De hersteld hervormde gemeente in Waarder verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. R. W. Mulder (foto) uit Montfoort heeft het beroep aanvaard. Waarder was sinds vorig jaar vacant vanwege het emeritaat van ds. L. W. C. Ruijgrok. Mulder bedankt

Rik Op den Brouw
Column

Een les van Jezus: je hoeft niet het maximale uit het leven te halen

Voor sommigen is het leven het plaatsen van vinkjes op een ‘bucketlist’. Wat moet je gedaan hebben en wat moet je gezien hebben. Hoe spectaculairder en hoe verder, hoe beter. Altijd op zoek naar iets nieuws. Anderen doen alles om rijker en belangrijk

Albert van der Heide
Column

Een vergeten boodschap: God spreekt door gevoel

‘Je bent niet tot gevoel gekomen, maar tot geloof.’ Deze uitspraak heb ik regelmatig gehoord in mijn omgeving, terwijl ik opgroeide in de dingen van God en Zijn Heilige Geest. Het is een waar woord en alle aanneming waardig. Want het klopt; geloof is

ds. K.H. (Karel) Bogerd
Nieuws

Preektocht door de Dokkumer Wouden

In de Dokkumer Wouden gaat op woensdag 10 april een derde ‘preektocht’ van start. De ‘preektocht’ begint om 9.30 uur in de Grote of St. Martinuskerk (Markt 2) te Dokkum. De eerste preektocht (40 deelnemers) werd op 23 maart 2022 gehouden in de Friese

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

We willen zelf de regie houden over ons leven (maar Jezus leert iets anders)

In de Bijbel vind je honderden voorspellingen over de geboorte, het leven en sterven van Jezus, die stuk voor stuk zijn uitgekomen. De gebeurtenissen rond de laatste achttien uur van Jezus’ leven zijn eeuwen tevoren voorspeld.Een van de belangrijkste

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Jezus' lijden en sterven: "Hij hield het uit omdat Hij aan ons dacht"

"Jezus heeft de lange lijdensweg kunnen verdragen omdat Hij ons al die tijd in gedachten had. Jezus heeft aan het kruis kunnen volharden omdat Hij steevast onze redding voor ogen had. Wij waren de vreugde die voor Hem in het verschiet lag. Jezus wist

Ds. G. van Zanden
Video

Is het allemaal pais en vree als je een nieuw hart hebt? Ds. Van Zanden geeft antwoord

"Hoe vaak wordt een mens op een dag boos? Een keer? Twee keer? Vijf keer? Tien keer? En een christen die een nieuw hart gekregen heeft? Wordt die ook boos? Kan hij zich nog eens ergens flink over opwinden of is het waar wat het kinderlied zingt: ‘Een

Leander Janse
Video

De oudste zoon is dicht bij de Vader, maar net zo vervreemd als zijn broer

De bekende gelijkenis beschrijft twee verloren zonen. Er bestaat niet alleen een wilde, uitbrekende vorm van zonde. Er is ook meer verborgen, op het oog fatsoenlijke manier, waarop je van God vervreemd kan zijn. De oudste zoon is dicht bij de Vader,

Zanger Elbert Smelt: “Dan mis ik haar gewoon heel erg natuurlijk. Ja, wie niet?”
Video

Zanger Elbert Smelt deelt herinneringen aan Kinga Bán: "Ik mis haar heel erg"

Bijna vijf jaar geleden overleed zangeres Kinga Bán. Zanger Elbert Smelt van de band Trinity bracht vlak voor haar dood samen met haar 'Leef met volle teugen' uit. In een video van Nederland Zingt vertelt hij over dit lied en over de bijzondere optre

Dato Steenhuis over zondebesef
Video

Videoboodschap Dato Steenhuis: Ben jij wel echt bewust van je zonden?

Zondebesef kan een lastig onderwerp zijn. In een video vertelt Dato Steenhuis hier meer over en beantwoordt hij de vraag: ‘Is mijn zondebesef wel groot genoeg? In zijn video benadrukt Steenhuis dat één zonde al voldoende is voor zondebesef. “Als je é

Ds. J. A. W. Verhoeven
Verdieping

Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch

Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden? Rond

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Froukje Prakken

Inmiddels terug in Nederland kijken we met Froukje Prakken terug op de beginperiode van het zendingswerk dat haar man Ger en zij deden in Peru tussen 1983 en 1991. Een verhaal over Gods leiding en vertrouwen op God in moeilijke omstandigheden. Ook ho