Hekserij komt in veel landen voor. Als zendeling en theoloog in Afrika heb ik twintig jaar lang nauw samengewerkt met de plaatselijke bevolking en kerk- en gemeenteleiders van Bijbelgetrouwe kerken. Opvallend was dat er ook onder christenen en christelijk leiders veel angst voor hekserij en kwade geesten was. In de kerk zong men liederen waarin de overwinning van Christus over de kwade machten tot uitdrukking werd gebracht, terwijl men thuis amuletten en andere magische middelen had om hekserij en kwade geesten af te weren. Angst is een slechte raadgever en in het geval van de angst voor hekserij leidt het regelmatig tot heksenjachten, waarbij de verdachten worden verdreven, gefolterd of zelfs gedood. Steeds vaker worden kinderen het slachtoffer van deze hekserijhysterie.

Ik herinner me een incident in Blantyre, Malawi, in 2009 waarbij een kleuter van een jaar of vier hardhandig door zijn familie en de gemeenschap werd afgeranseld, nadat zijn ouders waren overleden. De familie had geconcludeerd dat de kleuter een heks was die op magische wijze zijn ouders had gedood. Tenslotte logen de feiten er niet om: zijn ouders waren dood en hij leefde nog. Dat was voldoende bewijs dat hij een heks was. 

In een andere stad werd een jongen van twaalf die door zijn tantes van hekserij werd verdacht zwaar mishandeld en levend verbrand na een nacht van gebed tegen de demonen van hekserij.

Een meisje van vijftien bij ons in de buurt werd naar de voorganger van een plaatselijke pinkstergemeente gesleept vanwege haar puberale gedrag. Hij verweet haar dat zij een heks was, waarna zij vervolgens bijna dood werd geslagen. Ze werd op het nippertje gered door de politie. Ze verblijft nu in ons opvanghuis voor mishandelde kinderen in Blantyre.

Elk jaar worden in Afrika tienduizenden kinderen mishandeld en duizenden gedood omdat zij van hekserij zijn beschuldigd door een toverdokter of een christelijke profeet of voorganger. En dan heb ik het nog niet over de talloze bejaarden, mensen met een psychische aandoening en geestelijk en lichamelijk gehandicapten die ook als heks worden vervolgd in Nigeria, Angola, Congo, Ghana, Malawi, en vele andere Afrikaanse landen.

Voor zendelingen en christelijk werkers in Afrika, maar ook voor christenen in Nederland die met hekserij worden geconfronteerd, wil ik de volgende punten onder de aandacht brengen: 

1. Geloof in hekserij wordt in stand gehouden en bevorderd door verhalen en getuigenverklaringen die na grondig onderzoek meestal onbetrouwbaar blijken, of niet meer te achterhalen zijn. Hoewel ons geloof en onze theologie nooit gebaseerd mogen zijn op anekdotes, is dit met betrekking tot hekserij en onze leringen omtrent de boze geesten vaak wel het geval. Een gezonde dosering scepsis en liefde voor de waarheid kan ons voor veel misleiding behoeden. Satan blijft de vader der leugen en doet zich ook graag machtiger voor dan dat hij is. Uiteindelijk is hij slechts een verslagen vijand.

2. Geloof in hekserij is afgoderij. Het geloof dat onheil en dood veroorzaakt worden door hekserij en de werking van kwade geesten is een vorm van afgoderij en niet in overeenkomst met het onderwijs in de Bijbel dat Satan door Christus is ontwapend (Col. 2: 15). Helaas zijn er ook nog veel westerse christenen die meer vrees en ontzag hebben voor de macht die zij aan hekserij en Satan toeschrijven, dan dat ze vertrouwen op Christus en Zijn woord.

3. Satan heeft niet zoveel geestelijke macht als hij ons wil doen geloven: Christus heeft alle macht in hemel en op aarde (Mat. 28: 18). Satan heeft niet meer macht en invloed op aarde dan wat hij van mensen ontvangt als zij zich door zijn leugens en misleidende ideeën laten inspireren tot kwade daden. Of dit nu individueel of collectief gebeurt (1 Tim. 4: 1). In Afrika zien we dat veel christenen zich laten misleiden en angst laten aanjagen door geloof in hekserij. Hierdoor wordt hun vertrouwen op God ondermijnd en vervolgens is er wantrouwen van mensen die anders zijn, en binnen de kortste keren is er weer een heksenjacht gaande. Geestelijke strijd is daarom niet zozeer een machtsstrijd, als dat het een zaak is van Gods waarheid tegenover Satans misleiding en leugen te stellen.

4. De meeste beschuldigingen van hekserij zijn ongegrond en gebaseerd op angst en verkeerde veronderstellingen. Toch bestaat er ook echte hekserij in Afrika. Hiermee refereer ik aan mensen die met opzet contact zoeken met kwade geesten om er zelf beter van te worden, ook als dat ten koste van anderen zou gaan. Zij scheppen graag op over hun krachten, zodat mensen ontzag voor hen hebben. Ik heb met heksen gesproken die beweerden in de geest naar Engeland te zijn gevlogen, maar als je dan doorvraagt, kunnen ze niets meer vertellen dan dat ze de Big Ben en de Tower Bridge hebben gezien. Met andere woorden: standaard informatie uit een reisgids of aardrijkskundeboekje. Soms geloven ze het echt en is het duidelijk dat de demonen hun slachtoffer misleiden en hem of haar van alles wijs maken.

5. Het geloof in de kracht van hekserij wordt uitgebuit door toverdokters en mensen die zich als heks profileren en tegen hoge betaling geluksamuletten maken van menselijke lichaamsdelen. Vooral kinderen worden vaak het slachtoffer van zulke rituele moorden. Veel van deze ‘heksen’ geloven zelf niet eens echt in hekserij, maar ze verdienen goed aan het feit dat de meerderheid van de bevolking er wel in gelooft. Sommige christelijke leiders willen aan dezelfde angst verdienen en bieden duiveluitdrijvingen aan tegen betaling en verkopen soms heilig water en andere objecten waarover zij een zogenaamd krachtig gebed hebben uitgesproken. 

6. Er zijn ook mensen die echt door kwade geesten worden geterroriseerd in hun denken en beleving. Jezus veroordeelde zulke mensen nooit als heks of als schuldig aan een bepaalde zonde. Hij behandelde ze als slachtoffers die genezen en bevrijd moeten worden. Binnen het Evangelie is geen plaats voor veroordeling of een gewelddadige heksenjacht.

7. Veel kinderen die geloven dat ze heks zijn, zijn langdurig misbruikt en hebben zich het kwaad van de daders eigen gemaakt met de gedachte “Ik moet wel een heks zijn als mijn familie me zo misbruikt en mishandelt”. Zij hebben veel liefde, zorg, aandacht, bescherming en counseling nodig om zichzelf met Gods ogen te gaan zien.

8. Tenslotte is het belangrijk dat we voor ogen houden dat Satan en zijn demonen meer overwinningen hebben geboekt door angst voor hekserij te bevorderen en zo mensen tot heksenjacht aan te zetten dan door hekserij zelf. Als kerk van Christus moeten we daarom de herhaling van de heksenjachten die wijzelf in de middeleeuwen in Europa hebben gekend, tegengaan nu ze de kop op steken in Afrika.