Helaas kon ik er niet bij zijn, maar ik heb begrepen dat de presentatie van de Herziene Statenvertaling (HSV) een waardige plechtigheid is geweest. Heel wat waardiger dan de reacties van sommige predikanten uit de ‘zware’ hoek op de HSV. ds. A. Kort, ooit overgekomen uit de Ned. Hervormde Kerk en alweer jaren predikant bij de Oud Gereformeerde Gemeenten, noemde de HSV een ‘list van de duivel’. Ook van andere kansels schijnt het woord ‘duivels’ te hebben geklonken. Zulke reacties zijn schokkend, maar wel te begrijpen. Sommige kerken zijn immers zo traditionalistisch dat elke vernieuwing daar als een regelrechte bedreiging wordt beschouwd. Toen de Statenvertaling in 1637 de Deux-Aesbijbel (tot dan toe de meeste gebruikte bijbelvertaling) verving, klonken er ook harde woorden. Toen in 1773 een nieuwe psalmberijming werd gevoerd (vandaag de ‘oude’ berijming genoemd…), noemden sommigen dat ook duivelswerk; tot vandaag houden sommige gemeenten dan ook vast aan de erbarmelijke rijmelarij van Petrus Datheen. Zo ging het ook met de nieuwe psalmberijming van 1973, en natuurlijk nu met de HSV.

Ik weet wel dat de critici niet voor rede vatbaar zijn, maar ik wil het hier toch gezegd hebben: ten eerste dat de SV een flink aantal pure vertaalfouten bevat, die in de HSV voor een belangrijk deel (helaas lang niet altijd!) gecorrigeerd zijn. Dat is een grote stap vooruit. Een voorbeeld van een fout die de HSV gecorrigeerd heeft: in 2 Tess. 2:2 heeft de SV ‘aanstaande’; dat is fout, het moet ‘aangebroken’ zijn (zie HSV). De uitlegkundige consequenties van deze verbetering zijn aanzienlijk. Een andere fout in de SV is Rom. 5:16, ‘want de schuld is wel uit één [misdaad] tot verdoemenis’.Dat is in HSV keurig verbeterd: ‘de veroordeling [leidde] ten gevolge van één [misdaad] tot verdoemenis’.

Helaas heeft de HSV ook vele fouten van de SV laten zitten (maar daar heb ik eerder over geschreven). Zo wordt hades soms nog steeds fout vertaald met ‘hel’ in plaats van ‘dodenrijk’ (‘hel’ is gehenna), en sotèria wordt nog steeds vertaald met ‘zaligheid’ in plaats van ‘redding, behoudenis’ (‘zalig’ is makarios). Hier heeft de HSV helaas veel kansen laten liggen.

In de tweede plaats bevat de SV vele uitdrukkingen die in de zeventiende eeuw heel goed, maar door de ontwikkeling van de taal vandaag níét meer begrepen worden. De SV-editie van de Gereformeerde Bijbelstichting bevat zelfs een lange woordenlijst om onbegrijpelijke woorden te verklaren. Blijkbaar is de SV zo ‘heilig’ dat die woorden niet gewoon vervangen mogen worden! Sommige van die woorden bestaan vandaag nog steeds, maar betekenen tegenwoordig heel iets anders, zoals aftreden, balg, begrip, beroerte, bestaan, dierbaar, eerlijk, ergeren, gemeen, gereedschap maken, gerei, geweer, gieren, grootmoedig, en zo het hele alfabet door. Blijkbaar creëert men onder de eigen lezers liever verwarring dan zulke woorden te vervangen door eigentijdse woorden.

In de Bijbel komen verschillende voorbeelden van deze verwerpelijke houding voor. Pred. 7:10 (HSV): ‘Zeg niet: “Hoe komt het dat de dagen van vroeger beter waren dan deze?” Want niet uit wijsheid zou u dat vragen.’ Dit is precies de houding van de farizeeën, zoals Jezus aangeeft (Luc. 5:39 HSV): ‘niemand die oude [wijn] drinkt, wil meteen nieuwe, want hij zegt: “De oude is beter”.’ Jezus veroordeelt deze houding, die het oude altijd per definitie beter noemt dan het nieuwe – een houding waarmee de geestelijke leiders ook Hemzelf veroordeelden.

Koning Hizikia ‘nam de [offer]hoogten weg, sloeg de gewijde stenen in stukken en hakte de gewijde palen om. Hij verbrijzelde ook de koperen slang, die Mozes gemaakt had, omdat de Israëlieten er tot die tijd toe reukoffers aan gebracht hadden’ (2 Kon. 18:4). Ooit was de koperen slang op Gods bevel gemaakt en tot geweldige zegen geweest (Num. 21:4-9). Maar toen het volk er afgoderij mee begon te bedrijven, maakte Hizkia het ding gewoon kapot. Dat zal met de SV niet gauw gebeuren – maar het gevaar van afgodische verheerlijking is levensgroot.